Namazın Adabı Merhum İmam Humeyni (r a)

Bir Başka Uyarı

Bil ki hamd cemilin karşısında yer almaktadır. Ayet-i şerifeden de anlaşıldığı üzere hamd ve övgünün, ism-i cami’ olan ism-i azam makamı için vaki olduğu istifade edilmektedir ve de alemlerin rububiyet makamına, rahmaniye ve rahimiye rahmetine ve din gününün maliki makamına sahiptir. Dolayısıyla da bu esma-i şerifeyi rab, rahman, rahim ve malik isimlerinin hamdda büyük bir etkisinin olduğunu kabul etmek gerekir. Biz daha sonra Allah-u Teala’nın “maliki yevmiddin” sözünün beyanında bu konuyu daha açık bir şekilde açıklamaya çalışacağız.

Şimdi ise alemlerin rububiyet makamının hamdetmek ile uyumu hakkında söz etmek istiyoruz ve bu iki açıdan münasiptir: Birincisi bizzat hamdedenin alemlerden biri olduğu, hatta tek başına bir alem olduğu açısından, hatta marifet ehli nezdinde varlıklardan her birisi tek başına bir alem olduğundan, kendisini rububiyet makamının terbiye eliyle zaaf, noksanlık, dehşet ve yokluk zulmetinden; kuvvet, kemal, itminan ve insanlık aleminin nuraniyetine çıkardığı hasebiyle; cismî unsuri, madeni, bitkisel ve hayvansal menzillerden düzenli bir sistem altında zatî ve cevheri bir hareket, fıtrî ve yaratışsal bir aşkla geçirdiği ve varlıkların en yüce makamı olan insanlık makamına ulaştırdığı sebebiyle Hak Teala’ya hamdetmesidir. Hak Teala bundan sonra da onu terbiye eder ve böylece insan, hayal bile edemeyeceği bir makama ulaşır.

“Böylece org gibi yok olurum,

İnna ileyhi raciun derim.” ¹

Diğeri de felekî, unsurî, cevherî ve arazî (ilineksel) mülk aleminin düzenini yönetmek; kamil insanın varlığının ön şartı, hakikatte bu doğan varlığın tahakkuk aleminin üsaresi, alemlerin nihai hedefi, bu açıdan son yaratık olduğu, mülk alemi cevherî ve zatî harekete geçtiği ve de bu hareketin zatî ve kemale doğru yapılan bir hareket sayıldığı hasebiyle, vardığı en son yer yaratılışın ve seyrin nihayetidir. Genel olarak tümel cisme, tümel tabiata, tümel bitkiye, tümel hayvana ve tümel insana baktığımızda, insanın alemin cevheri ve zatî hareketinden sonra vücuda gelen ve kendisiyle sonuçlanan son yaratık olduğu hasebiyle, Hak Teala’nın terbiye eli bütün tahakkuk aleminde insanın terbiyesine koyulmuş ve böylece evvel ve ahir olan insan olmuştur.

Bu zikredilenler tikel fiillerde ve vücud mertebelerine bakıştadır. Aksi taktirde mutlak fiil hasebiyle Hak Teala’nın fiilî için, mukaddes zatından başka bir hedef yoktur. Bu kendi yerinde de ispatlanmış bir konudur. Tikel fiillere baktığımızda da insanın yaratılış hedefi mutlak gayb alemidir. Nitekim kutsî bir hadiste şöyle yer almıştır: “Ey ademoğlu! Eşyayı senin için yarattım ve seni de kendim için yarattım.”¹ Kur’an-ı Kerim'de de Musa bin İmran’a (a.s) hitaben şöyle yer almıştır “Seni kendim için seçtim.”² Hakeza şöyle buyurmuştur: “Ve ben seni seçtim”³

O halde insan Allah için yaratılan bir varlıktır ve Zat-ı Mukaddes için yaratılmıştır. Varlıklar arasında seçilen ve özgür olan odur. İnsanın seyrinin nihayeti ise Allah’ın kapısına ulaşmak ve Allah’ın zatında fenaya ermek ve Allah’ta, fena makamında sabit kalmaktır. Onun dönüşü Allah’adır, Allah’tandır, Allah’tadır ve Allah iledir. Nitekim Kurân-ı Kerim’de şöyle yer almıştır: “Şüphesiz onların dönüşü bizedir.”⁴

Diğer varlıklar insan vasıtasıyla Hakk’a döner, dolayısıyla onların dönüşü insanadır. Nitekim velayet makamlarının bir bölümünü izhar eden Ziyaret-i Camia’da şöyle buyurulmuştur: “Yaratıkların dönüşü sizedir ve onların hesabı sizin üzerinizedir.” Hakeza şöyle buyurulmuştur: “Allah sizinle (yaratılışa başlamıştır) ve sizinle sona erdirecektir.” ¹ Ve Hak Teala ayet-i şerifede şöyle buyuruyor: “Şüphesiz onların dönüşleri bizedir. Sonra onları hesaba çekmek de elbette bize aittir.”² Ziyareti Camiada hakeza şöyle buyurulmuştur: “Yaratıkların dönüşü size ve hesapları sizin üzerinizedir.” Bu tevhid sırlarından bir sırdır ve de kamil insana dönmenin, Allah’a dönüş olduğuna işarettir. Zira kamil insan, mutlak fani ve Allah’ın bekasıyla bakidir. Kendiliğinden bir nesnelliği, sebatı ve benliği yoktur. Kendisi esma-i hüsna’dandır ve ism-i a’zam’dır. Nitekim Kur’an’da ve hadis-i şeriflerde de buna oldukça işaret edilmiştir.

Kur’an-ı Şerif o kadar tevhid inceliklerini, sırlarını ve hakikatlerini kapsamıştır ki, marifet ehlinin aklı hayrette kalmıştır ve bu, semavi ve nuranî sayfanın büyük mucizelerinden biridir. Sadece terkip güzelliği, beyan inceliği, fesahatin sonu, belagatın nihayeti, davet niteliği, gaipten haber, güçlü hükümler, aile düzeninin sağlamlığı ve benzeri şeyler açısından değil. Oysa bunların her biri de bağımsız olarak harikulade ve beşer gücünün üstünde birer mucizedir. Ama bu Kur’an-ı Şerif, fesahat güzelliğiyle meşhur oldu ve bu mucizesi diğer mucizeler arasında daha da yaygınlaştı. Bunun sebebi de ilk yıllarda Arapların bu konuda uzman olduğu ve sadece bu mucizeyi derkettiği sebebiyledir. Kur’an’da varolan daha önemli boyutlar, daha üstün mucizeler ve daha üstün öğretiler, o zamanki Arapların derkedemediği gerçeklerdi. Şuanda da onlarla aynı çizgide olanlar, bu ilahi latifeden sadece lafzi terkipleri, bedii ve beyani güzellikleri derketmektedirler. Ama marifetlerin inceliklerini ve sırlarını bilenler tevhit ve tecridin latifelerinden haberdar olanlar, tümüyle bu ilahi kitaba yönelmiştir. Bu ilahi kitaptaki bakışları ve bu semavi vahiydeki arzularının kıblesi, Kur’anî marifetlerdir. Diğer boyutlarına fazla teveccüh etmemektedirler. Her kim Kur’an’ın irfanına, Kur’anî marifetleri elde eden İslam ariflerine bakacak, onlarla diğer dinlerin alimlerini eserlerini ve marifetlerini mukayese edecek olursa, dinin en büyük temeli, peygamberlerin gönderiliş ve kitapların nazil oluş hedefi olan Kur’an ve İslam’ın marifetlerinin yüceliğini anlar, böylece de bu kitabın ilahi bir vahiy ve bu marifetlerin ilahi marifetler olduğunu onaylamak hususunda hiç bir zorluğa düşmez.