|
7-Amaliy mashg’ulot
Yassi quyosh kollektorlari korpusi yon devorlari va tubi issiqlik izolyatsiyasi, yorug’ shaffof qoplamasi orqali nur yutuvchi issiqlik almashingich panel yuzasidagi issiqlik yuqotilishlari koeffitsientining hisobidan namunalar.
1972-yilda Avstraliyada geliohavoqizdirgichining yuzasi 448 m2 bo‘lgan tunnel tipidagi quyosh quritish qurilmasi ishga tushirilgan. Qizigan havo ventilator yordamida ustiga meva yoyilgan yupqa qora qayindan yasalgan taglik joylashgan tunnelga haydalgan. Qurilma kuniga o‘rtacha 770 kg namligi 18–30 foizgacha kamaygan mahsulot olishga imkon bergan. M.Akkurt va M.K.Selkun quyosh energiyasi bilan ishlovchi quritish qurilmasiga qo‘shimcha sifatida gaz yoqilg‘i bilan ishlovchi qizdirgich o‘rnatib tajribalar o‘tkazishgan. Quritish jarayonini tezlatish yoki quyosh chiqmaganda gaz gorelkasi ishga tushirilgan. Sifatli mahsulot olinishiga va ma’lum miqdorda energiya tejalishiga erishilgan. 1978-yilda Kaliforniyaning Freeno shahrida 1951 m2 yuzali quyosh quritish qurilmasi qurilgan. Qurilma kamerasida joylashtirilgan 700 tonna qayroq tosh issiqlik akkumulatori rolini o‘tab, to‘plagan energiyasini 24 soatgacha vaqt mobaynida qurilmaga qayta berib turgan.
Texnologik nuqtayi nazardan yondashganda qurish jarayonini bevosita mahsulot yetishtirilayotgan yerlarga yaqin joyda amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
tanlashda montaj ishlarining tez va oson bajarilishi, xizmat ko‘rsatishning oddiy va qulay bo‘lishligiga asosiy omil sifatida e’tibor qaratilishi kerak.
rasm. Plyonkali qiya quyosh radiatsion quritish qurilmasining sxemasi: 1–karkas; 2– plyonka; 3–quritiladigan mahsulot; 4–havo kiruvchi tirqish; 5–nam havo chiquvchi tirqish; 6–quyosh nurlari; 7–tayanch tuproq.
O‘tgan asrning 80-yillarida O‘zbekiston FA fizika-texnika instituti va Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalashtirish institutida plyonkali qiya quyosh radiasion quritish qurilmasi (QRQQ) yaratilib sinovdan o‘tkazildi (51-rasm). Nur qabul qiluvchi sirt birligining arzonligi, metallning kam sarflanishi, kunduzgi energiyaning qisman akkumulatsiya qilinishi, maydonning qiyaligi sababli quyosh radiatsiyasini gorizontal sirtga qaraganda 20–25 % ko‘p tushishligi bu qurilmaning afzalliklari sifatida qaraladi. Plyonka orqali o‘tgan quyosh nurlari mahsulot va tuproqda yutiladi. Qurilma ichidagi havoning temperaturasi atrof-muhitnikidan 300 atrofida yuqori bo‘ladi. Qurilmaning qiyaligi va qurilma ichidagi va tashqi muhit temperaturalari gradienti havoning tabiiy oqimini hosil bo‘lishiga sharoit yaratadi.
rasm. Konvektiv gelioquritgich sxemasi: 1–yog‘och quti; 2–qoraga bo‘yalgan ko‘p teshikli to‘lqinsimon tunika asos; 3–ventilator; 4–ikki qavat shisha; 5–quritish kamerasi; 6–
Tajribalar bunday qurilmalarda mahsulotning qurish muddati havo- quyosh usuliga qaraganda 2–3 marta qisqarishligi va toza mahsulot olinishini ko‘rsatdi. Qurilma ommaviy va individual tarzda ishlatilishi, bahorda ko‘chatlar o‘stirish uchun xizmat qilishi mumkin. O‘zbekiston FA fizika- texnika institutida ishlab chiqilgan gelioquritgich konstruksiyalaridan birining sxemasi 52-rasmda keltirilgan. Bu qurilmaning asosiy qismini qoraga bo‘yalgan va ko‘plab teshiklari bo‘lgan to‘lqinsimon tunuka asos joylashtirilgan va usti ikki qavat shisha bilan yopilgan yog‘och quti hamda quritish kamerasidan tashkil topgan. Havo qizdirgichda 60–800 C gacha qizigan havo ventilator yordamida quritish kamerasiga haydaladi. Qizigan havo kameradagi mevalarga o‘z issiqligining ancha qismini beradi va namlikni o‘ziga olib sovigan holda tashqariga chiqadi. “Issiq quti” asosining to‘lqinsimon etib yasalgani qurilmadan nurlanish orqali issiqlik yo‘qolishini kamaytiradi va issiqlik tashuvchi (havo) bilan issiqlik almashinuvni oshiradi. 1974-yilda Toshkent viloyatining Yangiyo‘l tumanida yuzasi 120 m2 bo‘lgan tajriba-ishlab chiqarish ahamiyatiga ega konvektiv quyosh meva quritgich majmuasi ishga tushirilgan.
Majmuaning har biri 6 m2 yuzali 20 ta qurilmadan iborat. Qurilmalar gorizontdan 250 qiyalatib janubga qaratib o‘rnatilgan. Majmuadagi 1,5 x 1,5 x 2,0 m o‘lchamli quritish kamerasi 500–600 kg mahsulotga mo‘ljallangan. Uzluksiz quritish rejimida har bir kv/m. shishalangan yuza hisobidan kuniga 0,5–0,6 kg tayyor mahsulot olinadi. Qurilmaning unumdorligini oshirish uchun O‘zbekiston FA mexanika va inshootlar seysmologiya instituti xodimlari tomonidan tavsiya etilgan uzlukli quritish rejimi qo‘llanib ko‘rilgan. Mahsulot quritish kamerasida namligi 45–50 %ga tushguncha quritiladi, so‘ngra kameradan olinib soya joyga qo‘yiladi va ma’lum vaqtdan so‘ng yana kamerada oxirigacha quritiladi. Quritishning dastlabki davrida mahsulot tarkibidagi kuchsiz bog‘langan namlik chiqariladi. Bunda har bir kg bug‘ni mahsulotdan chiqarish uchun 3350–4200 kJ issiqlik sarflanadi va qurilmaning f.i.k. 55–60 %ga yetadi. So‘ngra, namlikning modda bilan bog‘lanish energiyasi ortishi bilan har bir kg namlikni chiqarish uchun energiya sarfi ortib boradi va jarayon oxirida 92100–109000 kJ ga yetadi,
f.i.k. esa 5–7 %ga tushib qoladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
