Namangan muxandislik-pedagogika

Generator tormoz rejimi. Agar ishlab turgan AD ning tashqi kuch yordamida sinxron tezlikdan yuqori tezlik bilan aylantirilsa, ya'ni ю > ю₀ va S<0, bo’lganida u generator rejimiga o’tib ishlay boshlaydi. Bunda AD tarmoqqa aktiv energiya uzatadi.

Rasm 3-6 da ko’rsatilganidek juft qutblar soni ortganida mexanik xarakteristikalar o’xshash o’zgaradi, tezliklari esa mos ravishda kamayadi.

го	га о^2 СЭэ 1
	fflfll 1 1 1 1		Сг^2?

Rasm 3-6. AD ning I / generator tormoz rejimidagi

mexanik '^{M 0 McT M}
xarakteristikasi.
Masala 1. Asinxron dvigatelni mexanik xarakteristikasini hisoblang va chizing. Asinxron dvigatelni texnik ko’rsatkichlari:
R_n= 13 kVt; n_n=1450 ayl/min; ш„=151 rad /s; 1_m = 2; R = 2;
f_n= 50 Gts.
Echish:

1. 
   Ideal salt xarakatlanish tezligini aniqlaymiz
   

Ш0 = 2p f_n/ R = 2 • 3,14 • 50 / 2 = 157 rad / s.

2. 
   Nominal momentni aniqlaymiz
   

Mn= Rn/ wn= 13000 / 151 = 86,1 N • m.

3. 
   Nominal sirpanishni aniqlaymiz
   

Sn= (w0-wn) / W0= (157-151) / 157 = 0,04

4. 
   AD ni kritik momentini aniqlaymiz
   

M_k= 1m• Mn= 2 • 86,1 = 172,2 N • m

5. 
   AD ni kritik sirpanishini aniqlaymiz
   

Sk= Sn(1m+ V1 -1) = 0,04 (2 + л/4—Г ) 0,15

6. 
   Aniqlangan qiymatlarni (M_k, S_k) quyida keltirilgan formulaga qo’yamiz va sirpanish (S) ni 0 dan 1 gacha o’zgartirib formuladan AD momentini aniqlaymiz. Olingan natijalar bo’yicha mexanik xarakteristikani chizamiz.
   

2М

344,2

M =

2 • 172,2

S / S., + S., / S S/0,15 + 0,15/S S/0,15 + 0,15/S

к к

AD ni mexanik xarakteristikasi.
Teskari ulab tormozlash. Ishlab turgan dvigatelni teskari ulash rejimiga o’tkazish uchun, statorning ikki faza o’rinlarini almashlab-ulagich orqali almashtirib, ularni yana shu elektr tarmog’iga ulash kerak. Bunda, rotor zanjiriga, uning ishga tushirish qarshiligidan tashqari qo’shimcha aktiv qarshilik kiritiladi. Natijada, rotor aylanishiga teskari yo’nalgan tormozlovchi moment hosil bo’lishi sababli dvigatel tormozlanib to’xtaydi. Bunda dvigatel elektr tarmog’idan ajratilmasa va uning momenti M_st dan katta bo’lsa, u xolda dvigatel teskari tomonga aylana boshlaydi, -w_t nuqtada esa u turg’un rejimda ishlay boshlaydi (rasm 3-7).
Teskari ulab tormozlashda rasm 3-7 da ko’rsatilganiday tezlik I-kvadrant xarakteristikasidan, II- kvadrantga o’tib (tezlik w_t) egri chiziq bo’yicha kamayadi va w=0 bo’lganida tarmoqdan uziladi. Agar uzilmasa IV-kvadrantda I-kvadrantdagi xarakteristika takrorlanadi va tezlik w =-w₀ bo’ladi.




Rasm 3-7. Teskari ulab


tormozlash xarakteristikalari.



Dinamik tormozlash. Dinamik tormozlash dvigatel
o’zgaruvchan tok tarmog’idan uzilib, stator chulg’amlari o’zgarmas tok tarmog’iga ulanganida amalga oshadi. Stator chulg’amlaridan o’zgarmas tok o’tganda qo’zg’almas magnit maydon hosil bo’lib, uning ta sirida aylanayotgan rotor chulg’amida o’zgaruvchan tok hosil bo’ladi. Bu tokning magnit maydoni stator magnit maydoni bilan o’zaro ta sirlanib tormozlanish momentini hosil qiladi. Rotor to’xtaganida ю=0, rotor toki va moment 0 ga teng bo’ladi. Shuning uchun hamma xarakteristikalar bir nuqtada uchrashadi (rasm 3-8).
Rasm 3-8. Dinamik tormozlash xarakteristikasi.

w

4. 
   Sinxron dvigatelning (SD) mexanikaviy va burchak xarakteristikalari
   

Sinxron dvigatelning statorida uch fazali chulg’ami bo’lib, rotorining po’lat o’zagiga qo’zg’atuvchi va qisqa tutashtirilgan chulg’amlar joylashtirilgan bo’ladi. Qo’zg’atuvchi chulg’amga o’zgarmas tok berilib asosiy magnit maydoni hosil qilinadi. Qisqa tutashtirilgan chulg’am bilan sinxr on dvigatelni asinxron usulda ishga tushirish imkoni olinadi.
SD ni statoriga uch fazali tok berilsa, n₁q60fG’p tezlik, bilan aylanuvchi magnit maydoni hosil bo’ladi. Bu maydon rotorining qisqa tutashtirilgan chulg’amida EYuK va tok hosil qiladi. Natijada aylantirish momenti hosil bo’lib, uning ta'sirida rotor asinxron tezlik bilan aylana boshlaydi. Agar shu paytda rotorning asosiy chulg’amiga o’zgarmas tok berilsa, uning magnit maydoni bilan statorning
aylanuvchi magnit maydonining o’zaro ta'siri natijasida sinxronlovchi moment hosil bo’ladi. Bu moment rotorni n₁ sinxron tezlik bilan aylanishga majbur etadi. Dvigatel sinxron tezlik bilan aylangani uchun sinxron dvigatel deyiladi.
SD lardan tezligi rostlanmaydigan katta quvvatli nasoslar, kompressor ventilyator kabi mexanizmlarni yuritmalarida foydalaniladi.
Aylantiruvchi momentning o’zgarishi bilan nq60fG’pqconst bo’lgani sababli sinxron dvigatelni mexanik xarakteristikasi abstsissa o’qiga parallel bo’lgan to’g’ri chiziq bilan ifodalanadi, ya'ni uni aylanish chastotasi yuklamaga bog’liq bo’lmaydi (rasm 3-9).
SD ning aylantiruvchi momentining 9 burchakka bog’lanishni ifodolovchi M = f (9) egri chiziq SD ning burchak xarakteristikasi deyiladi.
Rasm 3-9 sinxron dvigatelning mexanik xarakteristikasi.
Bunday xarakteristika M_em= M_m.sin 9 formula bilan ifodalanadi.
Rasm 3-10 da SD ni burchak xarakteristikasi keltirilgan.
Rasm 3-10. SD ning burchak xarakteristikasi.
Xarakteristikaning 9 = 0­90⁰ gacha bo’lagi uning turg’un, 9 = 90 - 180⁰ gacha bo’lagi esa beqaror qismi deyiladi. Xarakteristikaning turg’un qismida dvigatelning yuklamasi ko’payishi bilan 9 burchagining qiymati ortib boradi. Bunda SD ning aylantiruvchi momenti ham qarshilik momentiga tenglashguncha o’z-o’zidan ortib boradi. Qarshilik momenti aylantiruvchi momentning maksimal qiymatida bir oz ortishi bilan 9>90⁰ bo’lib SD ning aylantiruvchi momenti kamayib boradi va momentlar muvozanati tiklana olmay dvigatel o’z-o’zidan to’xtab qoladi. SD yuklamasining tasodifan keskin o’zgarishini hisobga olib, 9 burchakning nominal qiymati 25-30⁰ ga teng qilib olinadi. SD ning yuklanish qobiliyati quyidagicha bo’ladi.