Namangan muhandislik qurilish

 
4
-
amaliy mashg’ulot ishi 
Mavzu:
Mashinani diagnostikalash qurilmasining tuzilishi va ishlash
prinsipini o’rganish. 
Reja: 
1. Mashinalarga diagnoz quyishning ahamiyati. 
2.Avtomodillarga o’ rnatilgan diagnoz quyish jihozlari.
Tayanch iboralar: texnik diagnoz, texnik diagnoz qo’yish, ta’mirlash, texnik 
xizmat ko’rsatish, to’liq texnik diagnoz qo’yish, elementlarga ajratib texnik 
diagnoz qo’yish, montaj, o’lchashlarning fizik uslubi, mexanik, okustik, elektrik, 
tenzometrik, optic, magnit maydon, avtomodillarga o’rnatilgan, harakatlanuvchi, 
olib yuriluvchi, qo’zg’almas, datchik, tayyorlash, o’lchash va yakunlar ishlari. 
1. Mashinalarga diagnoz quyishning ahamiyati. 
 
Diagnoz quyish mashinalarga texnik xizmat ko’rsatish va remont qilishning 
tarkibiy qismi hisoblanadi va ularni mashinalarning haqiqiy texnik holatiga qarab 
o’tkazilishini ta'minlaydi. Texnik diagnoz quyish ixtisoslashtirilgan usul va 
vositalar yerdamida mashinalar hamda ularning o’zel va detallarining (ko’pchillik 
hollarda qismlarga ajratmasdan) texnik holatini aniqlash va mashinalarning qoldiq 
resursini oldindan aytib berishni nazarda tutadi.
GOST-22631-71 “Avtomodillar va qishloq xo’jalik mashinalariga texnik 
diagnoz quyish” moxiyati quyidagilardan iborat: mashinalarning yoki qismlarning 
ish qobiliyatini tekshirish; nuqsonlarni topish; qoldiq resursini oldindan aytib 
berish uchun dastlabki ma'lumotlarni tuplash. 
Mashinaning (agregat, o’zel, detalning) texnik hujjatlarida keltirilgan
chegaraviy holati paydo bo’lmasidan yoki hisobdan chiqarilgunga qadar uning
xizmat qilish muddatini aniqlash prognozlash deb ataladi.
Avtomodil va kombaynlarga diagnoz quyish texnik xizmat ko’rsatish 
vaqtidagidek mashinani remont qilishda ham o’tkazilishi mumkin.
Davriy texnik xizmat ko’rsatishda diagnoz quyishning vazifasi quyidagilardan 

---

157 
iborat:
– navbatdagi davriy xizmat ko’rsatishda detallar va o’zellarning ayrim 
tutashmalari yoqi elementlarini rostlash zarurligini aniqlash;
– o’zellar, agregatlar yoqi butun mashinani kapital remont qilish uchun
ixtisoslashtirilgan remont qorxonasiga yoxud joriy remont qilish uchun
xo’jalikning yoki “MTPlar” bo’limining ustaxonalariga jo’natish zarurligini 
aniqlash.
Mashinalarni ustaxonalarda remont qilishda texnik diagnoz quyishdan
maqsad almashtirilishi kerak bo’lgan detallar, tutashmalar va o’zellarni
aniqlash va bajarila yetgan remont ishlarining sifatini baholashdir.
Texnik diagnoz va prognoz quyish asosida mashinaning kelgusida 
ekspluatatsiya qilishga yaroqliligi bilan birgalikda texnik xizmat ko’rsatishda 
va remontda bajariladigan ishlarning hajmi ham aniqlanadi.
Avtomodillarga texnik diagnoz quyish quyidagi turlarga bo’linadi:
to’liq texnik diagnoz quyish (remont oldidan tekshirishda), elementlarga 
ajratib (TXK) diagnoz quyish, rejali diagnoz quyish (TXKda va remont qilishda)
va rejadan tashqari diagnoz quyish (ishlamay qolish saba blarini aniqlashda).
TXK va remont qilishda diagnoz qilish bilan avtomodil va ularning 
o’zellari, hamda agregatlarining ishga yaroqliligini aniqlash bilan birgalikda
ularning umumiylashgan nuqsonlarini va buzuqliklarini aniqlashdan ham
iborat. Agar avtomodil va agr yegatlarning ishga yaroqsizligi aniqlansa, keyin
ularning qismlaridagi konkr yet buzuqliklarning turlari va kelib chiqish 
sabablari aniqlanadi. 
Yuqorida ko’rsatilgan ishlarni qilishda hozirgi vaqtda diagnostika qilishning
yangi usullari va uskunalarini yaratish diqqatga sazovordir, bundan tashqari 
avtomodillarning kuzatish mumkinlik darajasini ham oshirish ko’zda tutilmoqda. 
Diagnostika qilishning uskunalarini yaratish 3 yunalishda olib borilishi 
ko’zda tutilgan: 
– TXKda oddiy va mustaxkam priborlarni ya'ni mexanik, pnevmogidravlik 
va elektrik moslamalarni qo’llab yaratish; 
– TXK vaqtida umumiy diagnostika qilishda ya'ni operativ usulda 
kamchiliklarni qidirishda oddiy bo’lgan elektronli priborlarni yaratish;
– Murakkab TXKda ko’p funktsiyali avtomatlashtirilgan diagnostik 
priborlarni yaratish. 
Bundan tashqari avtomodillarning kuzatishga laekatligini oshirish ham 
prespektiv yunalishlardan biridr. Avtomodillarning ozgina bo’lsa ham 
kuzatishga laekatligini oshirish TXK va remont qilishga ketadigan harajatlarni
2...3 marta qisqartiradi. Bu masala birinchi navbatda diagnostika qilishdagi
qo’shimcha yo rdamchi ishlarni kamaytiradi, chunki diagnostika qilishda asosiy
mexnat sarfining 80% priborlarni o’rnatishga va yechib olishga ketadi. 
Avtomodillarning kuzatishga layoqatligini oshirishga quyiladigan asosiy 
talablar quyidagicha: 
1-TXK va 2-TXK da tekshiriladigan ko’rsatgichlarga oddiy tekshirgichlarni
qo’llab, ularning tekshirish natijalarini “soz” va “nosoz” deb ko’rsatishini

---

158 
ta'minlash. 3-TXKda esa aniq o’lchashlarni ko’rsatadigan tekshirgichlarni
qo’llash kerak. 
Quvvati oshirilgan avtomodillar diagnostika qilishga yuqori darajada 
moslashgan bo’lishi kerak. Shuning uchun ham bu avtomodillar kabinasida 
diagnoz qiluvchi priborlar bilan jihozlanishi kerak. 
Avtomodil dvigatellarining ishlash faoliyatini ko’rsatib turuvchi oddiy 
priborlar avtomodilning o’zida o’rnatilishi kerak, chunki avtomodilist har vaqt 
dvigate lning ishlashini ish davomida kuzatib borishi lozim. 
Avtomodilning har xil pedallariga va richaglariga ularning yoyilish yoqi 
rostlanishi buzilganligini bildiruvchi belgilar quyilishi kerak.