Namangan muhandislik qurilish

13.4-rasm. Elektrodvigatel 

---

95 
13.5-rasm. Reostat 
13.6-rasm. Yonilg’ini o’lchash tarozini sxemasi 
 
Suyuqlik reostati
. 
Suyuqlik reostati dvigatelni sovuq, issiq va yukli yurg’izishda valning 
aylanishlar sonini rostlash uchun xizmat kiladi(3-rasm). 
Reostat temir bak-1, elektr nasos-2, elektrod vali-3, izolyatsiyali planka-4, 
elektrod-5, elektroizolyator-6 va avtomatik klapan-7 dan iborat. Xar bir elektrod 
uchta plastinkadan iborat bo’lib, ular orasiga izolyatsiyali plankalar 
kuyilgan.Elektrod valini aylantirib elektrodlarni suyuqlikka botiriladi. 
Elektrodlarni suyuqlikka botirish chuqurligi miqdoriga qarab rotor o’ramida 
karshilik o’zgaradi, natijada rotor o’ramida tok kuchi ham o’zgaradi. 
Elektrolit uchun kaltsiyli sodani 1-3 % li eritmasi tayyorlanadi. Elektrolit 
xaroratini avtomatik klapan sozlab turadi. 
 
Tirsakli valning aylanishlar sonini o’lchash. 
Aylanishlar sonini elektronli, elektrli va mexaniq taxometrlar yordamida 
o’lchanadi. Dvigatellarni va yonilg’i apparaturasini sinashda TE-204 markali 
o’lchash chegarasi 0…3500 ayl/min bo’lgan taxometr ishlatiladi.
2
 
 
3
 
Yonilg’i sarfini o’lchash 
 
Dvigatellarni sinashda yonilg’i sarfini xajmiy yoki taroz usulida o’lchanadi. 
Yonilg’i sarfini taroz usulida o’lchash sxemasi (13.6-rasm) da ko’rsatilgan bo’lib, 

---

96 
u yonilg’i baki –1, devor-2, taroz-3, yonilg’i idishi-4 va uch yo’lli kran-5 dan 
iborat. 
Xavo sarfi, xarorat, ishlab chiqarilgan gazning to’tunliligi va vaqtni 
o’lchash jixozlari.
Dvigatel tsilindriga kirayotgan xavoning miqdori diafragmali to’tash yoki rotorli 
gazli schyotchiklar bilan o’lchanadi. Atrof-muxit, moy, suyuqlik va chiqib 
ketayotgan gazning xarorati shishali termometr bilan yoki manometrli termometr 
bilan o’lchanadi. 
TSilindrdan chiqib ketayotgan gazning to’tunliligi optik jixozlar bilan 
yoritish usuli bilan aniqlanadi. 
Dvigatelni sinash, yonilg’i sarfi vaqtlarini mexanikali yoki elektrli 
sekundomerlar yordamida o’lchanadi.