Namangan muhandislik qurilish

8.8-rasm. 
Porshen barmog’ini babishkaga yengil kirishini tekshirish shakli 

---

65 
8.9-rasm. 
Porshen ariqchasi va halqa orasidagi tirqishni aniqlash shakli: 
1-porshen halqasi; 2-porshen; 3-shchup to’plami 
To’g’ri tanlangan porshen tepa qismi bilan tsilindrga qo’yilganda, o’zining 
og’irligi bilan asta-sekin pastga tushishi kerak. 
Porshen bilan shatunni bir-biriga biriktirishdan avval shatun kallaklarini 
parallelligini maxsus qurilmalar yordamida tekshiriladi. Bunday qurilmalar 
yordamida shatunning buralib ketganligi, egilganligi va kallaklarining markazlari 
orasidagi masofa aniqlanadi. Tekshiruv natijalariga ko’ra shatunning biror 
o’lchami me’yoridan farq qilsa, maxsus kalitlar yordamida qurilmaning o’zida 
o’lchamlar me’yoriga keltiriladi. Bunda shatunning yuqori va pastki kallaklari 
yuqori va pastki plitalar orasidagi holatda bo’lishi kerak. 
8.10-rasm. 
TSilindr kallaklarini bo’laklarga ajratish shakli: 1-klapan birikmasini 
yechish moslamasi; 2-klapanlarni harakatini chegaralovchi taglik 
SHatunni tekshirish va to’g’rilashdan so’ng, porshen 60°S haroratdagi moyli 
vannaga solinib qizdiriladi, keyin esa porshen barmog’i porshen bobishkasi va 
shatunning yuqori kallagiga presslanadi. Presslangandan so’ng bobishkadagi 
ariqchaga chegaralovchi halqalar o’rnatiladi. Porshen bilan shatun yig’masini 
tsilindr blokiga o’rnatishdan avval, porshen halqalarini porshen ariqchasiga 
joylashtiriladi. Porshen ariqchasi bilan porshen halqasi orasidagi tirqish shup 
А
) 
Б
) 

---

66 
yordamida (8.9-rasm) aniqlanadi. Bundan tashqari halqani yorug’lik nurini 
o’tkazishi bo’yicha tekshiriladi, buning uchun halqa tsilindrning yedirilmagan 
yuqori qismiga joylashtiriladi va tsilindr bilan uning orasidan yorug’lik nuri o’tishi 
aniqlanadi. 
Yo’naltiruvchi vtulkalarning teshigi yedirilgan bo’lsa, yangisiga 
almashtiriladi. Almashtirishda gidravlik press va maxsus moslama ishlatiladi. 
Klapan faskalarining yeyilishi va o’yilishi, tozalash yoki silliqlash yo’li bilan 
bartaraf qilinadi. Tozalash ishlari uchiga klapanni o’ziga majburan tortib turadigan 
«so’rg’ich» o’rnatilgan pnevmatik drel yordamida bajariladi. Klapanlarni 
tozalashda, tozalash pastalaridan (15 gramm M20 yoki M12 elektrokorund kukuni, 
15 gr. M40 bor karbidi va motor moyi aralashmasi) va GOI pastasidan 
foydalaniladi. Tozalangan klapan va uning egarida aylana bo’ylab a > 1,5 mm 
kenglikda xira iz hosil bo’ladi. 
Tozalangan yuza sifatini klapanning yuqori qismida bosim hosil qiluvchi 
asbob yordamida ham tekshirish mumkin. 0,07 MPa ga yetgan bosim 1 min. ichida 
sezilarli darajada tushib ketmasligi kerak. 
Agar klapan egarlarining faskasini tozalash yo’li bilan tiklab bo’lmasa, u 
holda yuza yo’nish yo’li bilan ta’mirlanadi. Yo’nish 15, 30, 45, 75°li yo’nuvchi 
asboblar yordamida bajariladi. 30°li asbob kirituvchi klapan egarlari uchun, 45°li 
asbob chiqaruvchi klapan egarlari uchun mo’ljallangan. Yo’nishdan so’ng faska 
siliqlanadi va tozalanadi.