Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

 
 

---

148 
9-BOB. MUHANDISLIK - GEOLOGIK QIDIRUV ISHLARINING 
VAZIFALARI VA USULLARI 
 
Tayanch so`z va iboralar:
muhandislik - geologik qidiruv ishlari, 
geologik tuzilishlar, gidrogeologik sharoitlar, tayyorgarlik bosqichlari, 
dala sharoitidagi ishlar bosqichlari, laboratoriya bosqichlari, kameral 
ishlar bosqichlari, geofizik tekshirish, burg‘ quduqlar, shurflarning 
chuqurligi,
geologik xaritalar, geologik qirqimlar,
 
muhandislik geologik 
hisobot. 
 
9.1-§. Umumiy ma’lumotlar 
Bino va inshootlarni loyihalashda har bir hududning tabiiy 
xususiyatlarini hisobga olish lozimdir. Muhandislik - geologik qidiruv 
ishlari qurilish maydonini muhandislik - geologik nuqtai - nazardan 
asoslash uchun olib boriladi. Faqatgina muhandislik - geologik 
sharoitlarni puxta hisobga olishgina, loyihalanayotgan binoning 
joylanishi, uning o‘lchamlari, poydevor konstruktsiyalari va boshqa 
elementlarini, qurilayotgan inshootga turli geodinamik jarayonlarning 
salbiy ta’sirini, qurilish muddati va harajatlarni oshib ketishini baholash 
va isbotlashga imkon beradi. Qurilish maydonlarida muhandislik - qidiruv 
ishlarini olib borish uchun dastavval loyiha tuzish lozim. Loyiha dasturida 
muhandislik - geologik qidiruv ishlarida ko‘zda tutilayotgan asosiy 
maqsad geologik, geomorfologik, gidrogeologik sharoitlarni, tabiiy 
geologik, muhandislik-geologik jarayonlarni, tog‘ jinslarini xossalarini 
o‘rganishdan iborat. Muhandislik - geologik qidiruv ishlari natijasi tahlili 
asosida qurilish uchun muhandislik-geologik nuqtai - nazardan maydon 
tanlanadi. Muhandislik - geologik qidiruv ishlari majmuasiga qurilish 
maydonining muhandislik - geologik sharoitiga ta’sir etuvchi ko‘plab 
tabiiy omillar kiradi: fizik - geografik xususiyati, rel’ef shakli, ularni hosil 
bo‘lish omillari, Yer yuzasining mutloq balandligi, yuzali suv havzalari 
(ko‘l, suv ombori). 
Geologik tuzilishlar - hosil bo‘lish sharoiti, tarkibi, tog‘ jinslari 
(gruntlar) yotish sharoiti, tektonik xususiyatlari, geodinamik hodisalar, 
ularni hosil bo‘lish sabablari, omillarni inshoot turg‘unligiga ta’siridan 
iborat. 
Gidrogeologik sharoitlar - grunt suvlarini joylashish chuqurligi, 
ularni rejimi, minerallashganlik darajasidir. 

---

149 
Muhandislik - geologik qidiruv ishlarining vazifasi va undan 
ko‘zlangan maqsad turli muhandislik inshootlari uchun umumiydir. 
Ammo inshootning turiga qarab, muhandislik - geologik qidiruv ishlari 
yo‘nalishi va ko‘rinishlari ma’lum xususiy haraktyerga ega bo‘lishi 
mumkin. 
Har qanday qurilish loyihasi bir necha bosqichlarda olib boriladi: 
Texnik - iqtisodiy asoslash (TIA). 
Loyihaviy topshiriqlarni tuzish. 
Texnikaviy loyihani ishlab chiqish 
Oxirgi ikki bosqich odatda - texnikaviy - ishchi loyihalashga 
mujassamlanadi. TIA - bosqichida arxiv, fond va adabiyot matyeriallarini 
tabiiy sharoit haqidagi ma’lumot asosida qurilishni texnikaviy imkoniyati, 
iqtisodiy va ekologik jihatlari ko‘rib chiqiladi. Bu bosqichda mahsus
muhandislik - geologik qidiruv ishlari kamdan – kam holatda olib 
boriladi. Odatda mahsus muhandislik - geologik qidiruv ishlari yirik 
inshootlar qurishda yoki murakkab tabiiy sharoitlarda olib boriladi. 
Muhandislik - geologik qidiruv ishlarining loyihaviy topshiriq 
qismi, TIA bosqichida ko‘zda tutilgan dolzarb maydonlarda bajariladi. 
Ishdan maqsad eng maqbul muhandislik-geologik sharoitli maydonni 
tanlab olishdir. Loyihalashning bu bosqichida muhandislik-geologik 
qidiruv ishlari ma’lumotlari asosida, inshootning asosiy yordamchi 
elementlarini joylashtirishni, poydevorning turi va konstruktsiyasi yer 
ishlarini bajarish texnologiyasining eng ratsional usullari tanlab olinadi. 
Bu bosqichda dala sharoitidagi muhandislik-geologik qidiruv ishlari 
o‘tkazilib, asosiysi, muhandis-geologik suratga olishdir. Texnikaviy va 
texnikaviy - ish loyihasi bosqichidagi muhandislik - geologik qidiruv 
ishlari tugallangan maydonda amalga oshirilib, faqat inshoot 
chetlaridagini olib boriladi. Asosiy e’tibor gruntlarning fizik - mexanik 
xususiyatlarini o‘rganishga qaratilgan bo‘lib, bundan ko‘zlangan maqsad 
inshootning, turg‘unligini ta’minlashga qaratilgandir. Ulardan tashqari, 
ishchi chizmasi bosqichida, bu davrda boshlanayotgan qurilish jarayonida 
vujudga keladigan ayrim muhandislik-geologik masalalarga aniqliklar 
kiritiladi.