Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

 
 
 
 

---

124 
7.6-§. Yer osti suvlarining oqim sarfi 
Yer osti suvlari gidrostatik bosim ta’siri ostida yuqori bosimli
nuqtadan (yuqorirok sathdan) past bosimli nuqtaga (pastroq sathga) 
tomon harakatlanadi, bunda yer osti suvlari normal fil’trlanadi. Suvli 
qatlamning ko‘ndalang kesimidan vaqt birligida oqib o‘tayotgan suv 
miqdori oqim sarfi deb ataladi va Q bilan belgilanadi. Grunt suvlarining 
oqim sarfini aniqlash ancha murakkab bo‘lib, ularni aniqlash usullari 
maxsus qo‘llanmalarda keltirilgandir. Suvli qatlamning gorizontal va 
qiya hollari uchun suv sarfining qanday hisoblanishini ko‘rib chiqamiz 
(7.12- rasm).
Oqim qalinligi (h) o‘zgarmaydi. Suvning tekis yuzasidagi oqim sarfini 
chiziqli sizish qonuni asosida aniqlash mumkin:
l
H
H
h
B
K
Q
c
2
1





; (7.5) 
Bu yerda: B - oqim kengligi; H
1
, H
2
- 1, 2 - kesimlardagi suvli 
gorizont qalinligi (hisob ana shunga nisbatan qilinadi); l - kesimlar 
orasidagi masofa. 
Tabiiy sharoitda ko‘p uchraydigan holatlardan biri grunt suvi oqim 
qalinligining o‘zgaruvchanligidir. II chizma (7.14-rasm) da ana shu 
holatlar ko‘rsatilgan (gorizontal suv o‘tkazmaydigan qavatda). Oqim sarfi 
quyidagi Dyupyui tenglamasi asosida hisoblanadi: 
l
h
h
B
K
Q
c
2
2
2
2
1




; (7.6) 

---

125 
Suv o‘tkazmaydigan qatlam qiya bo‘lganda esa (chizma III) 
hisoblashda qo‘shimcha gorizontal yuza 0-0 o‘tkaziladi. 
l
H
H
J
ур
2
1


va
l
h
h
h
ур
2
2
1


(7.7) 
Oqim sarfini aniqlash ifodasi quyidagi ko‘rinishni oladi. 
l
h
h
H
H
B
K
Q
c
2
)
)(
(
2
1
2
1





(7.8) 
Agar oqim sarfi Q oqim kengligi B ga bo‘linsa, unda solishtirma 
sarf q 

Q

B ga teng bo‘ladi.