Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
200 
амалий конференция материаллари тўплами, 23-24 ноябрь 2021 йил. НамМТИ, 
Наманган – 2021., 610-612 б. 
10. М.Собиров, Ў.Ботиржонова, Д.А.Розикова Хлорфосфоркислотали бўтқа, 
карбамид ва калий хлориди асосида NPK-ўғитлар олиш / “Кимё, озиқ-овқат ҳамда 
кимёвий технология махсулотларини қайта ишлашдаги долзарб муаммоларни 
ечишда инноватцион технологияларнинг аҳамияти” ҳалқаро илмий-амалий 
конференция материаллари тўплами, 23-24 ноябрь 2021 йил. НамМТИ, Наманган – 
2021., 613-614 б. 
МАҲАЛЛИЙ БЕНТОНИТЛАРНИ КОЛЛИД-КИМЁВИЙ ҲОССАЛАРНИ ЎРГАНИШ 
Эргашева Хуршида 
Наманга давлат университети магистранти 
Дунёда бугунги кунда кимё, озиқ-овқат ва бошқа саноат корхоналарининг 
жадал ривожланиши рақобатни кучайтириш билан бирга маҳсулотнинг сифатини 
яхшилашни талаб этмоқда. Шу билан бир қаторда олимлар атроф муҳитга 
чиқарилаётган зарарли газларни камайтиришга, шунингдек ишлаб чиқарилаётган 
озиқ-овқат маҳсулотларни ҳавфсизлигини таъминлаш бўйича илмий изланишлар 
олиб бормоқда. Бу борада, БЕНТOНИТЛАР асосида фаоллантирилган адсoрбентлар 
олиш ва уларнинг адсорбцион, коллоидкимёвий хоссаларини аниқлаш ва амалиётда 
қўллаш муҳим аҳамияга эга.
Бизнинг 
шароитда 
маҳаллий 
гил 
минералларидан 
фойдаланиб, 
адсорбентларни хоссаларини назорат қилиб, танлаш ҳусусиятига эга гил 
адсорбентлари олиш муҳим ҳисобланади. Шу билан бирга янги турдаги бентонит 
гилларининг наноғоваклиги, термик барқарорлигини, юқори сорбцион сиғимини, 
яъни фаоллаштириш орқали адсорбцион хоссаларини бошқариш бензол ва СО
2
буғлари aдсорбцияси ва aдсорбция иссиқлиги орқали адсoрбент-адсорбат таъсир 
механизмлари 
ва 
қонуниятлари 
бўйича 
тадқиқотлар, 
aдсорбция 
термодинамикасига оид тизимлаштирилган илмий тадқиқот ишлари ҳозирги 
вақтга қадар ўтказилмаган. 
Гетероген тизимда “мой-адсорбент” ни мувозанатга келиш вақтини аниқлаш 
учун адсорбцион рафинацияни лаборатория шароитида ўтказилди. Бунда олинган 
адсорбентнинг миқдори 2% ни ташкил этди. Жараённи мақбул шароити 70-800 С 
эканлиги аниқланди, чунки ушбу ҳароратда оксидланиш жараёнини энг паст 
даражада ушлаб туриш имкони бўлди. Адсорбцион рафинация жараёнидан сўнг 
ёғни фильтрлаб, унинг таркибидаги ранг берувчи қўшимча моддалар миқдори 
аниқлади. Адсорбция жараёнининг самарадорлигини аниқлаш учун қуйидаги 
формуладан фойдаланамиз:
С
даст
-дастлабки ёғ таркибидаги адсортив концентрацияси; 
С
τ
-жараён бошлангандан кейин маълум τ-вақтдан кейинги
адсорбтив концентрацияси; 
m-адсорбент массаси. 

---