Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

TIMSS XALQARO BAHOLASH DASTURI-TA’LIM TARAQQIYOTI MEZONI. 
Mamadjanova Sayyora Ravshanbekovna 
Namangan viloyati Namangan shahar 1-sonli Davlat ixtisoslashtirilgan maktab-
internati birinchi toifali kimyo fani o’qituvchisi
Hozirgi ilm-fan takomillashib borayotgan davrda o’quvchilar bilim samaradorligini 
ortishida Xalqaro baholash dasturlari muhim o’rin egallamoqda. Xalqaro baholash 
dasturlarida PISA, PIRLS, TIMSS, TALIS ta’lim taraqqiyotining mezoni bo’lib hisoblanadi. 
Amaliyotda qo’llash bo’yicha Xalqaro baholash dasturlaridan foydalanib, ular asosida 
topshiriqlar tuzishda aksariyat pedagoglarimizda tushunmovchiliklar kuzatilmoqda. Shu 
o’rinda aytib o’tish kerakki, mamlakatimiz o’quvchi yoshlarining Xalqaro baholash 
dasturlaridan foydalangan holda bilim samaradorligini oshirishda pedagoglarning roli 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
208 
muhim ahamiyatga ega. Demak, har bir pedagog Xalqaro baholash dasturlari haqida to’liq 
va to’g’ri ma’lumotlarga ega bo’lmogi lozim.
TIMSS (Trends in Mathematics and Science Study)-maktabda matematika va tabiiy 
fanlarni o’qitish sifatini xalqaro monitoringi hisoblanadi.Ushbu tadqiqot 4 yilda bir marta 
o’tkazilib, turli davlatlardagi 4- va 8- sinf o’quvchilarining matematika va tabiiy fanlar 
bo’yicha egallagan bilim darajasi va sifatini tahlil qilish hamda milliy ta’lim tizimidagi 
farqlarni aniqlashga yordam beradi. Qo’shimcha ravishda maktablarda matematika va 
tabiiy fanlar bo’yicha berilayotgan ta’lim mazmuni, o’quv jarayoni, o’quv muassasasi 
imkoniyati, pedagoglarning salohiyati o’rganiladi. Ushbu ma’lumotlar belgilangan 
fanlarni o’zlashtirish holatini ko’rsatishda asos bo’ladi. TIMSS dasturida har bir 
o’quvchining 4 yil davomida, ya’ni 4- va 8-sinflarda matematika va tabiiy fanlardan bilim 
samaradorligini alohida o’rganiladi va tahlil qilinadi. 
O’quvchilarning egallagan bilim va ko’nikma,malakasini umumiy ravishda tahlil 
qilish yurtimizdagi ta’lim sifati ko’rsatkichini aniqlab beradi.Buning uchun o’quv yili 
mobaynida har bir ta’lim muassasasida ichki va tashqi monitoring tashkillab 
boriladi.O’tkazilgan ichki va tashqi monitoring natijasiga ko’ra, eng na’munali ta’lim 
muassasalarining o’rni, pedagoglar bilim salohiyati va ta’lim oluvchilarning o’zlashtirish 
darajasini aniqlash mumkin. TIMSS jarayoni ta’lim rivojini aniqlovchi asosiy omillardan 
biri bo’lgani uchun,Xalq ta’limi vazirligi ko’rsatmasiga binoan,umumiy o’rta ta’lim 
maktablaridagi o’quvchilarning bilim darajasini aniqlash bo’yicha xalqaro dasturlarni 
amaliyotga tadbiq etish maqsadida birinchi qadamlar tashlandi. Ta’lim muassasalarida 
o’quvchilarning egallagan bilimini xalqaro talab darajasiga javob bera olishini tahlil qilib
borish uchun TIMSS xalqaro monitoring baholash dasturlarini ko’proq qo’llash bo’yicha 
amaliy ishlar olib borilmoqda.
Xalq ta’limi vazirligi tomonidan o’tkazilayotgan tashqi monitoring jarayonida ushbu 
xalqaro baholash materiallaridan qisman foydalanish orqali o’quvchilar xalqaro ta’lab 
darajasiga o’rgatib borilmoqda.
Quyida TIMSS asosida tuzilgan kimyo fanlaridan topshiriqlardan na’munalar 
berilgan. 
Kimyo fanidan TIMSS asosida tuzilgan topshiriqlar. 
1. Agar kislorod (O
2
) ozon(O
3
)ga aylansa uning qaysi xossalari o’zgaradi, qaysi 
xossalari o’zgarmaydi? Javobingizni quyidagi jadvalning har bir qatorining tegishli 
ustuniga “x” belgisini qo’yib tasdiqlang. 
Xossalari 
O’zgaradi 
O’zgarmaydi 
Agregat holati 
Elektr o’tkazuvchanligi 
Massasi 
2. Yod, “quruq muz” qanday umumiy xossaga ega? 
__________________________________________________ 
3. Quyidagi moddaning grafik formulasidagi “X” qaysi elementlar bo’lishi mumkin 
va shu element valentligi nechaga teng? 

---