Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

POLIVINILATSETATLI DISPERSIYA OLISHDA POLIMER
QUYUQLASHTIRUVCHILARNING O`RNI 
2-bosqich magistranti Xojimatov Alisher Nazirjonovich 
Namangan Davlat Universiteti
Bugungi, kunda qurilish intensiv rivojlanayotgan bir paytda polivinilatsetatli 
dispersiyani olish va u asosida olinadigan turli tuman qurilish materiallarini ishlab 
chiqarish dolzarb masala bo`lib qolmoqda. Bunday qurilish materiallariga 
polivinilatsetatli kley (PVA), suvli-emulsion bo`yoqlar, gruntovka, pardozlovchi lak 
bo`yoqlar va hokazolarni misol qilish mumkin. Bundan tashqari, polivinilatsetat asosida 
kimyo, kosmetika, tibbiyot, farmatseftika, yengil sanoat uchun, poligrafiya, qishloq 
xo`jaligi va boshqa sohalar uchun qator preparatlar sintez qilish mumkinligi, vinilatsetat 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
203 
polivinilatsetatning ishlab chiqarish uchun juda muhim bo`lgan polimer ekanligini 
anglatadi. Bular bugungi kunda faqat chet el mamlakatlardan olib kelinmoqda [1]. 
Polivinilatsetatning gidroliz mahsulotlari asosida turli tuman polivinil atsetallar 
ishlab chiqarish mumkinligi, ular samolyot va avtomobillarning xavfsiz oynalari ishlab 
chiqarishda, elektroizolatsion laklar, termoreaktiv kleylar ishlab chiqarishda asosiy xom 
ashyo hisoblanadi [2]. 
Dastlabki xom ashyo – monomer, vinilasetat arzon komponent hisoblanadi. 
Bugungi kunda uning o`rtacha narxi 0,2-0,6 $/kg ni tashkil etadi. Undan olinadigan 
mahsulotlar esa aksincha qimmat va shuning uchun ham uni qayta ishlab, turli- tuman 
yangi mahsulotlar yaratish iqtisodiyot uchun juda muhimdir. Bu esa mavzuning dolzarb 
vazifalaridan hisoblanadi [3]. 
Bugungi kunda ilm fan, texnika shu jumladan kimyo fanining rivojlanishi jadal tus 
olmoqda. Bugungi kun kimyo fani oldiga bir qator vazifalar qo`yilmoqda.
Polivinilatsetatning tashqi ko`rinishi oq yoki och sarg`ish rangli, yopishqoq va 
mexanik qo`shimchalarsiz emulsion suyuqlik. Polivinilatsetat harorat va sovuqqa 
chidamli bo`lgan polimer hisoblanadi. O`rtacha, yuqori bo`lmagan harorat ta’sirida bir oz 
yumshaydi, lekin suyuqlanma holiga o`tmaydi ya’ni suyulib ketmaydi.
Sovuq holatda esa muzlab sifat tarkibini o`zgartirmaydi. Emulsiyada polimerlanish 
mahsuloti bo`lgan polivinilatsetatning yuqori qatlamida yupqa parda hosil bo`ladi. Bu 
parda polimerni ichki qatlamini sovuqdan himoya qiladi. 
Umumiy nomi polivinilatsetat yoki 1-asetiloksieten: 
Kimyoviy formulasi : (C
4
H
6
O
2
) n yoki [-CH
2
CH (OCOCH
3
) -] n 
Monomerning molekulyar massasi: 86,09 g / mol 
Zichligi: 1,19 g / sm³ 
Standart sharoit: 25
0
C, 100 kPa 
Polivinilatsetatning ayrim fizikaviy xossalari bilan polivinil spirti va polivinil 
butirallarning xossalari orasidagi tafovutlar quyidagi jadvalda keltirilgan: 
1.1-jadval 
№ 
Xossalari 
PVA 
PVS 
PVB 
1. Zichligi, kg/m
3
1180-1190 
1200-1300 
1110-1140 
2. 
Uzish uchun qo`llaniladigan kuch 
cho`zilishi
egilishi 
30-35 
- 
100-120 
60-65 
45-50 
80-100 
3. Nisbiy uzayishi 
0
/
0 
80-100 
0-3 
15-25 
4. Qovushqoqligi, kDj/m
2
5-8 
4-6 
60-100 
5. Suv yutilishi, % 
3,0 
- 
0,4-0,6 
6. Vik bo`yicha yumshash harorati 
℃
37-40 
120-130 
70-75 

---