Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Хўжалик аҳамияти.
Чувалчанглар ташландиқ майдондаги чиқиндиларнинг 70 
% ни истемол қила олади. Бу билан эса экологияга хам ижобий таъсир этиш 
имкони 
туғилади. 
Тупроқнинг 
унумдорлигини 
ошириш 
билан 
бирга 
зараркунандаларга чидамли бўлишини, намлилик даражасини нормал миқдорда 
ушлаб туришини таъминлайди. Биогумус хосилнинг унумдорлигини 30-40 % га 
оширади ва таъсири 3 йилгача кетмайди. Интенсив боғ ва экинларга ташланган 
ерларда таркибида нитрат миқдори бўлмаган биоорганик ҳосил олинади.
Сунъий йўл билан кўпайтиришда қизил чувалчангнинг бошқа турларга 
қараганда афзаллиги шундаки, у муҳит ўзгаришини сезмайди, нотаниш бегона 
шароитда маконини ташлаб чиқиб кетиш инстинктини батамом йўкотади. Шу 
сабабли, нобудгарчиликдан қўрқмасдан, уни бемалол очиқ ҳавода жўякларда 
кўпайтириш мумкин. Калифорния қизил чувалчангнинг яна бир қимматли хислати 
борки, у деярли хеч қачон, хеч қандай касалликларга чалинмайди. Унинг ҳаётига 
тахдид 
солувчи 
асосий 
хавф 
ферментация 
оқибатида 
гӳнгда 
аммиак 
конщентрациясининг ҳаддан зиёд ошиб кетишидан захарланиш эхтимолидир. 
Натижада чувалчанг кислотали бўлиб қолади ва бутун оила учун ҳалокатли бўлган 
захарли газлар ишлаб чиқара бошлайди.
Ёмғир чувалчангларини кўпайтирилса, ер унумдорлиги ошади, табий витамин 
ва микроэелементларга бой хосил кўпаяди, бу дегани экспорт қилинаетган мева 
сабзавотлар сифати янада ошади натижада сифатли махсулот олиш имконини 
беради.
 
Хулоса. 
Бугунги кунда дунё миқиёсида соф экологик қишлоқ хўжалик 
махсулотлари етиштириш долзарб масалалардан бирига айланган. Айниқса, 
қишлоқ хўжалик махсулотларининг саломатлик учун хавфсиз бўлиши хусусида 
тинмай гапирилаётган бир пайтда юртимизда табиий холда ер унумдорлигини 
оширишга алохида эътибор қаратилиши жуда мухимдир. Бу борада энг аввало, 
қишлоқ хўжалигини кимё асирлигидан қутқариш лозим. Хулоса қилиб шуни 
келтириш мумкинки чувалчанглар популяциясинг сунъий кўпайтириш ва саноат 
миқиёсида биогумус етиштириш халқимизда етиштирилаётган мева хамда полиз 
экинарининг табиий ҳеч қандай кимёвий озуқаларсиз етиштириш имконини 

---