Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Geografik tarqalishi.
Ukraina, Moldova, Belorus, Boltiqbo'yi mamlakatlari, Rossiya, 
Qozog'iston, O'zbekistonda, qisman Kav-kazda uchraydi. Asosan, ariq bo'ylarida, 
o'tloqlarda, o'rmon chetlarida, yo'l yoqalarida, begona o't sifatida ekinlar orasida o'sadi. 
Mahsulot asosan Moldova, Ukraina, Belorus va Rossiyaning Yevropa qismini o'rmon va 
o'rmon-cho'l hududida tayyorlanadi. 
Kimyoviy tarkibi.
Ildiz tarkibida antratsen hosilalari, oshlovchi moddalar, 
flavonoidlar, organik va fenol-karbon kislotalar, vitamin C hamda K, va boshqa birikmalar 
bor[4]. 
Ishlatilishi:
Ildizi va ildizpoyasi burishtiruvchi (ichni qotiruvchi), qon to`xtatuvchi, 
ichni yumshatuvchi vosita sifatida ishlatiladi. Mevasi xam oshqozon-ichak kasalliklarida 
yallig’lanishiga qarshi ta`sirga ega. 
Maydalangan otquloq kukuni 0,25 g dan 3 maxal ichilsa, ichni qotiradi, agar 0,5 g 
ichilsa, ichni yumshatadi. 
Xalq tabobatida teri kasalliklarini davolashda, ayniqsa qichima toshgan xollarda, 
oshqozon kasalliklarini davolashda, o`simlikning deyarli xamma a`zolaridan (ildiz, yer 
ustki qismi va mevasi) qaynatma tayyorlab foydalanish tavsiya etiladi[5]. 
Qaynatma: 1 osh qoshiq maydalangan otquloq ildizini 1 l suvda 15 minut 
qaynatiladi va 4 soat damlab qo`yib, suziladi. 1 osh qoshiqdan 3-4 maxal ovqatdan oldin 
ichilsa, oshqozon kasalliklarini davolashda, ayniqsa ich ketish xolatlarida yordam beradi. 
Nastoyka: 70% spirtda 1:10 nisbatda tayyorlangan nastoyka 15-20 tomchidan 
xirillash xolatlarida va bod kasalligida tavsiya qilinadi. 
Otquloq ildizini barra xolatda maydalab, qatiq bilan aralashtirib, teri kasalliklarida 
surtiladi. Barra xolatda maydalangan barg yiringli yara joylarga qo`yilsa, yaralarni tezroq 
pishiradi va tezroq tuzalishiga yordam beradi. 
Qog’oz xromotografiya usuli bo’yicha aniqlash. 
Otquloq o‘simligidan tayyorlangan 
ajratmada qanday modda va birikmalar borligini aniqlashda (identifikatsiya qilishda) 
taqsimlanish xromatografik usuldan (qog‘ozda Q.X. yoki BX yoki yupqa qavatli YuQX 
yoki TSX) keng foydalaniladi. Xromatografik analiz uchun otquloq o‘simligidan spirtli 
ajratma tayyorlandi. Buning uchun otquloq o‘simligidan maydalab, 10 g olib ustini 
yopguncha 96% li spirt quyildi va 1 kundan keyin fil‘trlandi. Bu jarayon rangsizlanguncha 

---