Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Ўсимликларни ҳимоя қилиш 
Ўсимликларни ҳимоя қилишни кучайтиришга ёрдам берадиган хусусиятларга 
асосланиб, касалликларнинг экинлар ҳосилдорлиги ва сифатига салбий таъсирини 
камайтириш учун уларни қишлоқ хўжалиги сохаларида ишлатиб келинмоқда. 
Ўғитлар, микроэлементлар, пестицидлар ва генетик материаллар сингари хитозан-
капсулали агрокимёвий моддаларнинг назорат остида ва барқарор чиқарилиши 
кўплаб текширувлар натижасида намойиш этилди [6]. Хитозан вируслар, 
бактериялар ва бошқа зараркунандаларга қарши фаол эканлиги маълум. 
Хитозан билан қопланган ўсимлик материаллари 
Хитозан билан қопланган уруғларда илдиз тизимининг ўсишини тезлатади ва 
бир қатор замбуруғларга қарши самарали бўлади. Бу борада буғдой, соя, ғўза, 
гурунч, помидор, нўхат, макажўхори ва бошқа уруғли экинларда самарали 
қўлланилмоқда [7].
Тўқимачилик соҳасида хитозандан фойдаланиш. 
Ўзининг кўп қиррали ва ўзига хос физик-кимёвий ва биологик хусусиятлари 
туфайли хитозан, унинг кўплаб ҳосилалари ва уларга бириктирилган комплекслар 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
33 
(функционал гуруҳларнинг қўшилиши) тўқимачилик саноатида экологик тоза 
материаллардан фойдаланиш учун катта эътиборни тортди. Улар нисбатан арзон, 
биологик мослашувчан, биологик парчаланадиган ва токсик бўлмаган ва 
тўқимачилик матоларига осонгина ёпишади ва одатда антибактериал фаолликни 
намойиш этади. Баъзи хосилалари намликни сақлайди, шунингдек термал 
барқарорлик ва ултрабинафша нурларидан ҳимоя қилади. Хитозан, хусусан, тиббий 
тўқимачилик ва спорт кийимларида фойдаланиш учун катта имкониятларга эга. 
Масалан, хитозан (калта толалар) билан ипни йигириш технологияси бўйича пахта 
(узун толалар) калава аралашмаси мақсадга мувофиқдир