Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi

η
] )deb nom olgan keltirilga qovushqoqlikning o`ta 
kichik qiymati hisoblanadi.
[
η
] = (lim
)
c 0
Polimer molekulyar massasini faqat viskozimetrik o`lchashlarorqali 
aniqlash mumkin emas, chunki Mark-Kun-Xauvink tenglamasfi yordamida 
hisoblash uchun [
η
] dan tashqari 
K
va 
a
qiymatlari ham ma‘lum bo‗lishi kerak. Bu 
qiymatlar odatda aniq polimergomologik qator va erituvchi uchun boshqa birorta, 
masalan, osmometrik usul bilan molekulyar massa topilib, aniqlanadi. Agar bunda, 
yaxshi fraksiyalarga ajratilgan polimer namunalaridan foydalanilsa, viskozimetrik 
usul bilan aniqlangan molekulyar massa osmometrik usul bilan aniqlangan bilan 
bir xil bo‗ladi (chunki monodispers' polimerlar uchun barcha o‗rtacha molekulyar 
massalar teng bo‗ladi) Shtaudingeming umumlashgan tenglamasini logarifmlasak: 
lg 
[
η
] = 
lg K + 
a
•lgM 

---

44 
ifodani olamiz, u lg[η] - lg[M] koordinatlaridagi to‗g‗ri chiziqning 
matematik ifodasidir. 
K
ni lg [η] o'qidagi to‗g‗ri chiziq ajratgan kesmadan, 
a
ni esa 
shu to‗g‗ri chiziqning tangens burchagidan topiladi. Shu yo‗l bilan topilgan 
K
va 
a
lardan keyinchalik ayni shu sistema uchun molekulyar massani viskozimetrik 
o‗lchashlar yordamida aniqlashda foydalaniladi. Ana shunday tekshirishlar 
natijasida kauchuksimon bukiluvchan polimerlar uchun 
a
= 0,64-0,67; qiymatlarni, 
qattiq sellyuloza uchun 
a
= o,81, nitrat sellyuloza molekulalari uchun a = 1,0 
topilgan. Molekulyar massa kamayishi bilan makromolekulaning o‗ralish 
qobiliyati kamayadi va 
a
ning qiymati birga yaqinlashib boradi. 
K
ning qiymati 10
-
4
atrofida bo‗ladi. Demak, viskozimetrik o'lchashlar makromolekulaning o‗ralish 
darajasi va konformatsion shakli haqida ma‘lumot bera oladi. 
Yuqorida ko‗rilgan qovushqoqlik qonunlari faqat tarmoqlanmagan 
polimerlar uchun qo‗llanilishi mumkin.