Наманган давлат университети табиий фанлар факультети

2.Biologiya tahlim standartining tarkibiy qismlari. 
Biologiya tahlim standarti biologiya tahlimining maqsad va vazifalarini 
yoritishdan boshlanadi. Biologiya tahlimining bosh maqsadi o’quvchi shaxsini 
tarbiyalashdan iborat. Biologiya tahlim standartida biologiya tahlimining asosiy 
vazifalari atroflama yoritib berilgan. 
Ҳozirgi davrda ҳayotning tuzilish darajalari molekula, ҳujayra, organizm, 
populyatsiya - tur, biogeotsenoz, biosfera ko’rinishda bo’lishligi ehtirof qilinadi. 
Ҳayot tuzilishini ana shu darajalari orasida organizm darajasi markaziy o’rinda 
turadi. Bir tomondan u ҳayot tuzilishining quyi darajalari bo’lmish molekula, 
ҳujayra darajasini o’zida mujassamlatirsa, ikkinchi tomondan organizmning o’zi 
ҳayot tuzilishining yuqori darajasi bo’lmish populyatsiya – tur, biogeotsenoz, 
biosfera darajalar tarkibiga kirishini ehtiborga olib biologiya tahlim standartining 
tahlim yo’nalishlaridan birinchi qilib «Organizm biologik sistema» olingan. 
Davlat tahlim standartin ishlab chiqishdagi asosiy pritsiplaridan biri «davlat 
tahlim standartini davlat, jamiyat, talablariga, shaxs eҳtiyojiga mosligi» dir. 
Mahlumki, keyingi yillarda jamiyat ahzolarida ekologik bilimlarning yetishmasligi 
oqibatida suv, tuproq, ҳavoni ifloslanishi, o’simlik, xayvon turlarini kamayishi 
ro’y bermoqda. Ekologik muvozanatni buzilishi ҳatto odamlar ҳayotiga ҳam xavf 
tug’dirmoqda. Bunday sharoitda yoshlarni ekologik bilimlar bilan qurollantirish, 
tabiiy resurslarga oqilona yondoshish, o’simlik, xayvon turlarini asrash, tuproq 
sho’rlanishi, eroziyasiyaga qarshi kurashish, suv, ҳavo, tuproq tozalaligini saqlash 
tadbirlari bilan tanishtirish niҳoyatda dolzarb sanaladi. SHuni ehtiborga olib 
biologiya tahlim standartida tahlim mazmunining ikkinchi yo’nalishi sifatida 
«ekologik sistemalar» olingan. 
Keyingi yillarda dinga erkinlik berilishi munosabati bilan ayrim shaxslar 
dunyoviy bilimlarining jamiyat rivojlanishidagi rolini inkor etib, yoshlarga faqat 
diniy bilim berish tarafdori bo’lmoqdalar. Ular organik olamdagi tarixiy jarayonni, 
o’simliklar, xayvonlar, odamlar million yillar mobaynida o’zgarganligini tan 

---

olmayapdilar. SHuning uchun jamiyatning ҳozirgi rivojlanishida yoshlarga diniy 
odob-axloq normalarini singdirish bilan organik olamning tarixi rivojlanishi 
to’g’risidagi bilimlarni berish, ularda tabiat va jamiyat taraqqiyotini to’g’ri 
tushunishga imkon yaratadi. SHu sababli ҳam, biologiya tahlim standartidagi 
o’quvchilarga beriladigan bilimlar majmuasinining uchinchi yo’nalishi «Organik 
olam evolyutsisi» deb nomlangan. Yuqorida qayd qilingan uch tahlim yo’nalishi 
bo’yicha biologiya tahlim standartida o’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan 
majburiy minimal bilimlar majmuasi keltirilgan.
Biologiya tahlim standartida bilimning minimal talablarini o’quvchilar qanday 
o’zlashtirganligini aniqlash maqsadida ҳar bir o’quv fanida test topshiriqlar 
berilgan..