Наманган давлат университети педагогика факультети

Орқа мия патологияси
Орқа мия шикасланса ҳар турли бузилишлар кузатилади. Масалан олд шохлар ҳаракат хужайралари шикастланганда ланж шалпайган холатаги фалажлик яни мушаклар моторсиз пайларда рефлексларни ёколиши натижасида мушакларнинг ўз қобилиятини бутунлай йўкотиши кузатилади . Кўпгина бундай касаллик болларлардаги полимиелит касалиди деб юритилади . Ҳаракат ёлари шикасланганда эса спаститс фалажлик кузатилади .Бундай фалажлик худди марказий фалажлик каби мушаклар ва пайлар кувати ҳамда қобилияти ўшганлиги билан характерланади .Бўйин атрофидаги вегетативе марказларинг шикасланиши диафрагма фалажлигига сабабчи бўлиши мумкин.
Белдумғаза зонасида вегетативе марказлар шикасланса ковук тоғри ичак фаолиятининг бузилишига сабабчи бўлади .Бундай холатларда сийдик ушай олмаслик йўки сийдикни кеч келиши каби холатлар кузатилади
Асаб хужайрасида жуда кўп осимталар бўлиб хужайрадан узоклашганларини асаб тўллари лекин четга чиколмаган осимталарни бош мия ва ўрка мия узатгичлари деб юритилади . Марказий асаб системасидан таркалаётган ва 1 тўтамни ташқил килган тўлларини переферик асаблар деб юритилади
Энди бош мия ва орқа мия узатгич йўлларини кўриб чикамис. Бош мия ва ўрка миядаги асаб тўллари ҳар хил узунликка эга бўлибн 1 хилари якинрокдаги неврон билан бошқалари эса узоктаги неврон билан базилари эса хужайрадан жуда узоклашиб кетган бўлади. Шу сабабли марказий асаб системаси доирасида импулсларни ўтказиб турувчи ўтказгичларни уч тургаажратиш мумкин
1. проектсион узатгичлар. Бу турдаги узатгичлар марказий асаб системасининг юқори бўлмаларини пастги бўлмалар билан икки йўл орқали боғлаб туради .1 чиси юқоридан пастга ёналфан бўлиб импулсе ларни бош миянинг юқоригиболмаларидан пастки болмаларига узатиб беради . БУ йўлларни марказдан кочма ёл деб ҳам юритишади .Бу йўллар ҳаракатлантирувчи хусусиятга эга иккинчи ёл эса ташқи томондан марказ томон ёналган бўлиб тери мушаклар бўғинлар ва суяклардан келаётган импулсларни марказга ўтказиб туради. Шу сабабли буй йўлларни марказга интилма йўллар деб ҳам юритилади. Бу йўллар сезгирлик хусусиятига эга
2. Бирлаштурувчи узатгичлар .Улар Иккала ярим шарларни бир - бири билан ўзаро бирлаштириб турувчи узаткчлардир.Масалан илгак симон бурмаларни кўриш донглиги билан иккала кўриш донглигини эса бир - бири билан боғлаб турувчи ҳамда чап ва ўнг яримшарларни ўзаро боғлаб турувчи узатгичлардир
3. Алоқадор узатгичлар . Бу узатгиичлар ярим шар доирасида миянинг якин ва узок учаскаларни бир бири билан бўғлаб туради . Киска асаб тўллари мия бурмаларининг якин жойлашган кисимлари билан узун тўллари эса ярим шарларни бир қисмини иккинчи бўшка кисимлари билан боғлаб туради . Масалан ёй симон тўтам пешона қисмининг пастги ва ўрта болмаларини чака қисмини гардон қисми б-н пасги узунчок тўтам бўғлаб тиради .Худди шуларга охшаш пешона гардон пешона бош суяк қисми ва хо козо