Наманган давлат университети педагогика факультети

Калланинг мия бўлими суяклари
Энса суяги қисман калла қопқоғининг орқа, пастки томони ва унинг асосини ташкил қилишда қатнашади. У олдинги томондан понасимон суякка, тепа ва чакка суякларига бирлашган. Унда палла, ён қисмлар, асос ёки тана тафовут қилинади. Энса суягининг ана шу қисмлари катта энса тешиги атрофида жойлашади. Энса суяги катта тешик орқали умуртқа каналига кўшилиб туради.
Энса суягининг палласи ташки то монга қавариб, ички юзаси ботиқ бўлиб, эгилган сербар пластинка палладан тузилган. Энса суягининг ташқи юзаси марказида ташқи энса дўмбоғи мавжуд, унинг иккала томонида кўндаланг йўналган ғадир-будур чизиқ кўри­на­ди. Ана шу чизиқдаи юқорироқда параллел равишда юқори ғадир-будур чизиқ жойлаш­ган. Энса дўмбоғининг пастида энса ташқи қирраси мавжуд. Ана шу қиррадан икки ён­бошга чизиқлари тарқалади.
Палланинг ички юзаси крестсимон тепа билан тўртта чуқурчага бўлинган, унинг ўр­тасида эса ички энса дўмбоғи бор, унда тепага йўналган эгатлар билан бирга икки ёнбош томонда жойлашган эгатчалар кўринади. Пастки тармоғи – энсанинг ички қирраси энса тешигига қадар боради.
Катта энса тешигининг икки ёнбошида жойлашган, у пастки юзада жойлашган эл­липс шаклидаги бўғим дўмбоқчалар орқали I бўйин умуртқасининг юқори бўғим юзаси билан қўшилади. Энса суягининг бўғим дўмбоқчалари ўртароғида тил ости нерви ўта­ди­ган канал жойлашган. Дўмбокча ён томонида эса бўйинтуруқ вена ўймаси бўлади. Бу ўйма чакка суягидаги ана шундай ўйма билан қўшилиб, бўйинтуруқ тешигини ҳосил қилади. Танаси энса тешигининг олдинги томонида жойлашган бўлиб, 18-20 ёшларда понасимон суяк танасига қўшилиб кетади. Унинг калла бўшлиғига қараган юзаси ботиқ бўлиб по­на­симон суяк танасидаги худди ана шундай юза билан қўшилиб, энса тешиги томонга йў­налган нишабни ҳосил қилади. Бу нишабда узунчоқ мия ва мия кўприги жойлашади. Энса суяги танасининг икки чеккасидапастки тош эгатчаси кўриниб туради.
Ғалвир суяк юз суяклари орасида марказда, бурун бўшлиғининг пешона суяги ўй­ма­сида – тепада жойлашган. У горизонтал жойлашган ғалвирсимон нафис пластинка билан калла суягининг тубини ҳосил қилишда қатнашади. Ғалвир суяк каллада кўз косасининг медиал деворини ҳосил қилишда ҳам қатнашади. Ғалвир суяк 3 қисмдан иборат: го­ри­зон­тал жойлашган ғалвирсимон пластинка, пастга йўналган перпендикуляр пластинка ва унинг икки ёнида жойлашган лабиринт ғовакчалардир. Ғалвирсимон пластинканинг жуда кўп тешикчалари бор, улар орқали бурун бўшлиғига ҳид сезиш нервининг толалари ўтади. Пластинканинг қоқ ўртасида хўроз тожига ўхшаш ўсиқ кўриниб туради. Бош миянинг қат­тиқ пардаси шу тожга ёпишади. Ўсиқ олдинги томонга бир жуфт қанотсимон ўсиқ қаноти бўлиб давом этади ва пешона суяги билан бирга кўр тешикни ҳосил қилади.
Ғалвирсимон суякнинг перпендикуляр пластинкаси бурун суяклари, димоғ суяги ва понасимон суяк қирраси билан бирлашади ва бурун тўсиғининг бир қисмини ҳосил қи­ла­ди.
Ғалвир суягида бир жуфт катта-кичик суяк катаклари бор. Катаклар латерал томонда қоғозсимон юпқа пластинка ёки кўз косаси пластинкаси билан қопланган бўлиб, кўз ко­са­сининг медиал деворини ҳосил қилади. Ғалвир суягининг олдинги катаклари пешона суя­ги катаклари билан, орқадаги катаклари эса понасимон суяк катаги билан туташиб туради. Лабиринтнинг медиал томонида тепа ва пастки чиғаноқлар бор. Баъзида энг тепада жой­лашган учинчи бурун чиғаноғи ҳам учрайди.