6-мавзу. Ясси ва понасимон тасмали узатмалар режа Понасимон тасма турлари ва ўлчамлари Понасимон тасмали узатманинг геометрик

6-МАВЗУ.ЯССИ ВА ПОНАСИМОН ТАСМАЛИ УЗАТМАЛАР
Режа
1.Понасимон тасма турлари ва ўлчамлари
2. Понасимон тасмали узатманинг геометрик
ва кинематик параметрлари
3. Понасимон тасмали узатмани ҳисоблаш усули
Понасимон тасмали узатмалар машинасозликда кенг қўлланилади, шунинг учун у билан батафсил танишиб чиқамиз. Бу узатма 8.6-расмда кўрсатилган.
Понасимон тасмали узатма юқори ишқаланиш ҳисобига ясси тасмали узатмага нисбатан тортиш қобилияти каттадир. Тасманинг шакли понасимон бўлгани шкив билан туташувини тахминан 3 марта кўпайтиради.

9-расм.
Шкив ариқчаларининг бурчак профили тасманинг бурчак профилига мос келиши керак, унинг ўлчамлари стандартлаштирилган. Шуни ҳисобга олиш керакки, тасма кўндаланг кесимининг шакли эгилишда ўзгаради: тортилиш зонасида унинг эни камаяди, сиқилиш зонасида эса кенгаяди. Шкив диаметри қанчалик кичик бўлса, бу ҳолат кўпроқ сезиларли бўлади. У ҳолат шкивларнинг тузилишини яратишда ҳисобга олиниши лозим. Шкив диаметри қанчалик кичик бўса, тасма тагидаги ариқчанинг профил бурчаги шунча кичик бўлиши керак.

Тасманинг кўндаланг кесими ва унинг узунлиги стандартлаштирилган (ГОСТ 1284-82). Понасимон тасманинг ўлчамларига нисбатан 7 тури ишлаб чиқилган: 0, А, Б, В, Г, Д, Е. Тасма сиртини ички томонда тури ва узунлиги кўрсатилган.

10 -расм.

Тасманинг ички узунлиги унинг номинал узунлиги ҳисобланади. Тасманинг ҳисобий узунлиги унинг нейтрал қатлами бўйича ўтади. 8.8- расмда кўрсатилишича, тасманинг нейтрал қатламидаги ҳисобий эни а_р, унинг ташқи томонидан у₀ қийматга орқада қолади. Шунинг учун тасманинг ҳисобий узунлиги бўйича стандарт, нормадан оғиши ўлчовдош бўлгани учун, муҳандислик ҳисоблашларида, тасманинг номинал узунлиги ишлатилади.

Таъкидлаш лозимки, жадвалда кўрсатилган қийматлардан ташқари, стандартда турли тасмалар учун а_р ва у₀ нинг номинал қиймати келтирилган (8.8-расмда, мослаштириш мақсадида, тахминий қийматлар берилган).