Наманган давлат университети педагогика факультети

Эластик тўқималар– орасида юмшоқ бириктирувчи тўқимаси бўлган чўзилувчан (эластик) толалар мавжуд бўлиб, бойламларда, қон томир деворларида жойлашган.
Тоғай тўқима – организмда таянч вазифасини бажаради, ҳужайралараро оралиқ мод­далари кўп бўлади. Тоғай тўқима эластик ва гиалин тоғайларига ажраладй. Гиалин то­ғай­нинг ташқи кўриниши хира шишага ўхшаган (шишасимон тоғай номи шундан олинган), ҳужайралари якка-якка ёки тўп-тўп бўлиб жойлашган. Организмда нафас йўлларининг то­ғайлари, бўғим тоғайлари, қовурғаларнинг олдинги учи тоғайлари гиалин тоғайидан ту­зилган. Скелет суякларининг кўп қисми эмбрионал ўсиш даврида гиалин тоғайи кўри­ни­шида бўлиб, кейинчалик суякланади.
Эластик ёки толали тоғайлар тўқимасининг оралиқ моддаси коллаген моддадан ибо­рат бўлиб, бўғим ичидаги менисклар, умуртқалар танасининг оралиқ тоғайлари шулар жумласидир. Эластик тоғай тўқимасидаги толалар букилувчан ва чўзилувчан (эластик) то­лалар бўлганлигидан сариқ рангли бўлиб кўринади.
Ҳамма тоғай тўқималарнинг ташқи юзаси зич бириктирувчи тўқима билан ўралган бўлиб, тоғайларни озиклантириб туради ва ўсишга ёрдам беради.
Суяк тўқима. Бу тўқимада оралиқ қаттиқ модда кўп бўлганлиги учун қаттиқ бўлиб, бошқа тўқималардан шу хоссаси билан фарқланади. Янги туғилган чақалоқлар суяк тў­қи­маларининг оралиқ моддалари бетартиб тарқалган, коллаген тутамлардан тузилса, ўрта яшар одамларда суяк оралиқ моддасига оҳак моддаси шимилиб, уни борган сари қат­тиқ­лаштириб боради. Суяк тўқимаси бошқа тўқималар сингари ҳужайра ва оралиқ модда­лар­дан тузилган бўлади. Суяк-ҳужайраси – остеоцитлар кўп қиррали шаклда бўлиб, танаси суяк бўшлиқ­лари­да жойланса, унинг ўсиқлари суяк каналларида ўзаро бир-бири билан туташиб жойлаша­ди. Суякларда моддалар алмашинуви жараёни ана шу туташмалар орқали бажарилади. Ри­вожланаётган суякларда остеоцитлардан ташқари, остеобластлар ва остеокластлар бў­лади. Остеобластлар суяк ривожланишида иштирок этса, остеокластлар ривожланиш­дан тўх­та­ган суяк ҳужайраларни кемиради.
Суяк оралиқ моддалар деярли минерал (кальций ва фосфор) тузлардан иборат бўлиб, улар суяклар мустаҳкамлигини таъминлаб беради.
Роубер маълумотига кўра суяклар оҳакдан 4-5 марта қаттиқ, чўян ва темирга яқин туради. Суяк оралиқ коллаген толалари оссеин толалари номи билан аталади ва уларнинг жойлашишига қараб икки хил (дағал толали ва ясси пластинкасимон толали) суяк тўқима­лари тафовут этилади.
Дағал толали тўқима – асосан эмбрион ва янги туғилган чақалоқларнинг суяк тўқи­маларида тартибсиз ҳар тарафга тарқалиб жойлашади. Организмнинг ривожланиш даври­да аста-секин ясси толалар билан алмашинади.