Наманган давлат университети педагогика факультети

Генларнинг полимер таъсири.
Генларнинг полимер таъсирининг ўзига хос, комплементария ва эпистаздан фарқ қилувчи томонлари бор. Полимер генлар ўзларининг функцияси, фенотипга таъсир кучи жиҳатидан бир хил бўлади.
Полимерияда авлодларда янги белги пайдо бўлмай, ота-она организмларнинг белгилари ривожланади. Миқдор белгиларнинг ривожланиш даражаси унга таъсир этув­чи полимер генларнинг сонига боғлиқ бўлади.
Генларнинг кўп томонлама (плеётроп) таъсирида белгиларнинг ирсийланиши
Генетик тадқиқотлар натижасида бир неча белгиларнинг ривожланишига таъсир этувчи генлар борлиги аниқланди.Айрим генларнинг шундай кўп томонлама таъсирида бир неча белгиларнинг ирсийланиши плеётропия деб аталади.

• 
  Қоракўл қўй зотларида мўйнанинг шерозий қора рангда бўлиши битта генга (Кк) боғлиқ эканлиги аниқланди. Бу геннинг ретсессив гомозиготали (кк) ҳолати мўйнанинг қора рангда бўлишини таъмин этади. Генотип гетерозигота (Кк) ҳолатда бўлса, улар мўйнасининг ранги шерозий бўлади. Лекин шу доминант ген гомозигота (КК) ҳолатда бўлса, организмнинг нобуд бўлишига олиб келади. Шунга кўра шерозий рангли мўйна берувчи қоракўл қўйларининг ҳаммаси шу белги бўйича гетерозигота ҳолатдаги (Кк) генотипга эга. Уларни ўзаро чатиштириб олинган дурагай авлодларида 50% шерозий рангли (Кк) ва 25% қора рангли (кк) мўйна берувчи қўзичоқлар пайдо бўлади.Шерозий мўйна ранг бўйича доминант гомозиготали (КК) қўзичоқлар ўлиб кетади. Улар авлоднинг 25%ини ташкил этади. Бунинг натижасида дурагайдаги ажралиш одатдаги 3:1 тарзида эмас, балки 2:1 ҳолатда бўлади.
  

Белгиларнинг тўлиқ бириккан ҳолда ирсийланиши.

• 
  Организмлар кариотипининг асосий қисмини жинсий бўлмаган хромосомалар, яъни аутосомалар ташкил этади. Шу сабабли организм генотипи таркибидаги кўпчилик генлар ҳам аутосомаларда жойлашган.
  
• 
  Морган ва унинг шогирдлари жинс билан боғлиқ ҳолда ирсийланишдан ташқари аутосомаларда жойлашган генларнинг ирсийланишини ўрганиш ва унинг қонуниятларини очишга катта аҳамият бердилар. Бу соҳада амалга оширилган кўп тажрибалар натижасига асосланиб, бир хромосомада жойлашган генлар келгуси авлодларга бириккан ҳолда ирсийланиши исботланилди. Бундай генларнинг ирсийла­иши Менделнинг учинчи қонунига бўйсунмаган ҳолда амалга ошади.