Наманган давлат университети педагогика факультети

Заиф кўрадиган болалар
Бу гуруҳга одатда кўриш қобилияти бироз сақланганлар (0,04-0,02 киритилади) бундай кўрлар кўпинча махсус ёритгичлар лупалар, ва шунга ўхшаш мосламалар ёрдамида кўриб туриб машғулотларга фаол қатнаша оладилар. Асаб фаолиятининг хусусиятлари. Кўра олмаслик албатта кўрлик кўрларнинг асаб фаолитига салбий таъсир қилади. Чунки кўриш қобилиятининг йўқолиши ташқи мухитга мослашувни мураккаблаштиради, лекин шуни ҳам ёддан чиқармаслик лозимки кўра олмаслик умуман мехнат лаёқатини йўқотиш дегани эмас. Хаётда ҳар к3унги турмушимизда кўрлар ўз ожизлигини енга олиб хаётга имкон қадар мослаша олади. Айниқса иродаси кучли кўрлар жуда тез бундай ожизликка кўникма хосил қилиб соғлом инсонлардек ўқийди, ўрганади. Маълум бир касб эгаси бўлади ва жамиятда ўз ўрнини жуда тез топиб олади. Қандай куч қанақа ирода қандай чидамлик бундай одамларни ўз ожизлигини енгиб ўтишга ундайди? Бу мсала жуда кўп олимлар педагоглар учун кўп йиллар давомида муаммо бўлиб келган хар турли тажрибалар хам ўтказиб турилган. Бир хл олимлар агар инсон огранизми аъзоларидан бирортаси ўз фнукциясини бажара олмай қолса шунинг ҳисобига бошқа аъзолар фаолроқ ишлайди деген тахминлар хам бўлаган. Бошқа гуруҳдаги олимлар эса кўрларнинг соғлом одамларга нисбатан тери сезгирлиги ва эшитиш сезгирлиги кучлироқ бўлганлиги сабабли кўрликка кўникиб қолган деган фиклара ҳам билдиришган. Э.А.Асатриян, П.К.Анохин, А.Р.Лаурия, М.И.Земцова, С.И.Зилкина, В.С.Серлов, И.А.Скалянский каби олимлар кейинроқ бу муаммони И.П.Павловнинг олий асаб фаолияти ҳақидаги назариясига асосланиб организмнинг доимо ўзгариб турувчи мухитга мосланиш механизми билан исботладилар. Масалан нормал кўра оладиган одам доимо ўзиннг кўриш қобилиятига қараб туради ва бошқа ҳаракатларни бажаради. Эшитиш тери орқали сезиш функциялари унчалик иштирок этмайди аммо унинг кўзлари боғлаб қўйилган холда юрмоқчи бўлса оёқлари билан ерни пайпаслаб хар қандай товуш ёки овозларга хатто хидларга ҳам эътибор бериб ҳаракатланади ва ҳ к. Кўрларда эса кўрш қобилияти йўқлиги сабабли мухитга асосан эшитиш ва сезиш анализаторларига ишонган холда ҳаракатланади. Албатта бунда ўзига хос асаб ситемаси шакилланиб йиллар давомида хаётий зарурат туфайли шакилланади. Бундай мосланиш кўрлар учун ожизликдан жамият учун фойдали мехнатга соғлом инсонлар қаторда бўлишликка катта омил бўлади.