Namangan davlat universiteti kenjayev erkinjon habibullayevich

Tub burilishdan so‘ng fashizmga qarshi koalitsiya davlatlarining xamkorligi. Amerika Qo‘shma Shtatlari urushga kirishi bilanoq, tezlik bilan o‘zining ulkan iqtisodiy salohiyatini, imkoniyatlarini gullab – yashnatishga kirishadi. AQSh hududida garchi harbiy harakatlar olib borilmasa-da, Amerika Qo‘shma Shtati shaharlari havodan bombardimon qilinmas va hech qanday aholi soni jihatidan talafot ko‘rmagan edi. AQSh juda katta xom-ashyo va oziq-ovqat, energetik resurslar, ishlab chiqarish kuchlari zahiralari, eng malakali ishchi va muhandis kadrlarga ega davlat edi. AQSh hukumati harbiy ishlab chiqarishga juda katta mablag‘lar ajratadi.
Shunday qilib, AQSh urushga ishtirok etgani holda, urushning birinchi oylaridayoq, harbiy buyurtmalarni 6 barabarga orttiradi va bunga 100 mlrd. dollar sarflaydi. Davlatning eng asosiy e'tiborini kemalar, samolyotlar va tanklar qurishga qaratadi. Yaponiyaning avianosetslarini sindirish maqsadida AQSh birvarakayiga 28 ta turli turdagi yangi avianosetslarni qurishga kirishadi. Xudda shu paytda Yaponiya faqat 6 tagina qurdirayotgan edi, xolos. Harbiy kemalar bilan bir qatorda ommaviy ravishda transport kemalari, ayniqsa arzon narxdagi “Liberti” kemalari ham ishlab chiqarila boshlandi.
AQShning jahondagi eng yirik avtomobil ishlab chiqarish sanoati zudlik bilan tank va samolyotlar ishlab chiqaradigan qilib qaytadan jihozlanadi. Alohida e'tiborni bombardimonchi aviatsiyaga qaratgan bo‘lib, dunyodagi eng yirik 4 ta motorli bombardimonchi (“Letayuchaya krepost”) samolyot qurilib, harbiy ishlarga jalb qilingan edi. 1942-yilning o‘zi davomida AQSh sanoati 32 ming dona tank, 49 ming dona jangovor samolyotlar ishlab chiqarib, dunyoda birinchi o‘ringa chiqib oladi. Samolyot va kemlar eng yangi radiolakatorlar va boshqa asboblar bilan jihozlangan edi.
1942-yilning yozida Cherchill va Ruzvelt o‘zaro uchrashganlarida Amerikada atom bombasini ishlab chiqarishga tayyorgarlik ishlarini boshlab yuborishga qaror qiladilar. “Manxetten proekti” deb nomlangan o‘ta maxfiy tashkilotga general Grovs boshliq etib, ilmiy rahbar qilib esa atoqli fizik R.Oppengeymer tayinlanadi. “Manxetten proekti” da 150 mingdan ziyod olimlar, muhandislar, texnik xodim va ishchilar faoliyat ko‘rsatadilar. Bu ishlar AQSh hukumati 2 mlrd.dollar sarf qiladi. AQShning bu proektga qilgan harajati Germaniyaning “uran proekti”ga sarflaganidan 200 baravar ortiqroq edi.
1942-yili italiyalik fizik ye.Fermi AQSHga muhojir bo‘lib keladi. Italyan fizik – olim birinchilardan bo‘lib zanjir reaksiyasini yadro reaktorida ishlatib ko‘radi. Shuning bilan atom bombasini yaratish uchun yo‘l ochiladi.
Uni tayyorlash uchun amerikaliklar ulkan zavodlar qurishadi. Bu zavodlar Ok-Ridj va Xenford degan maxfiylashtirilgan shaharlarda joylashgan edi. Maxfiylik shu darajada ediki, hatto AQShning vitse-prezidenti va davlat kotibi ham uzoq vaqt mobaynida yadro bombasi ustida olib borilayotgan ishlar to‘g‘risida xabar topmagan edilar.
Buyuk Britaniyaning ham harbiy iqtisodiyoti ham 1942 – 1943-yillar davomida ulkan zafarlarga erishadi. Lekin barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha AQSh dan keyingi o‘rinda turadi. Bir qator koloniyalarida Birma va Malayini boy berishlariga natijasida yuzaga kelgan keskin tarzdagi oziq-ovqat va hom ashyoning yetishmovchiligiga qaramasdan, ingliz sanoati harbiy kuchlarni oziq-ovqat, tank, samolyotlar yetkazib berish bo‘yicha Germaniyadan o‘zib ketgan edi.
1942-yilning kuzigacha SSSR, AQSh va Buyuk Britaniya birgalikda qurol va minomyotlar ishlab chiqarish bo‘yicha – 5 marotaba ko‘p, samolyot ishlab chiqarish bo‘yicha – 3 marta, tank ishlab chiqarish bo‘yicha - 10 marotaba ko‘p Germaniya, Italiya va Yaponiyalarning birgalikdagi ishlab chiqarganlaridan ko‘p ishlab chiqarilgan. SSSR, AQSh va Buyuk Britaniya harbiy kuchlarining soni esa fashistik blokning kuchlaridan 1,5 baravarga ortiq kupaydi.