Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti

---

 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA
O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
 
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI 
 
FILOLOGIYA FAKULTETI 
O’ZBEK TILI YO’NALISHI 
4-kurs 403 - guruh bitiruvchisi 
Mamadjanova Malika Valijon qizi
ning
 
bakalavr darajasini olish uchun 
 
”
”
O
O
’
’
z
z
b
b
e
e
k
k
 
 
h
h
a
a
j
j
v
v
c
c
h
h
i
i
l
l
i
i
g
g
i
i
 
 
r
r
i
i
v
v
o
o
j
j
i
i
d
d
a
a
 
 
M
M
u
u
q
q
i
i
m
m
i
i
y
y
 
 
i
i
j
j
o
o
d
d
i
i
n
n
i
i
n
n
g
g
 
 
o
o
’
’
r
r
n
n
i
i
”
”
 
 
mavzusida yozgan 
 
BITIRUV - MALAKAVIY 
ISHI 
 
 
Ilmiy rahbar: 
 
 
 f.f.n., dots. O. Karimov 
 
 
 
Namangan – 2016-yil 

---

2 
 
MUNDARIJA 
 
Kirish.
Yurtboshimiz I. A. Karimovning adabiyot haqidagi fikrlari……. 3 
I bob. Muqimiy – Qo’qon adabiy muhitining yirik vakili…………… 
8 
1.1. Yurtboshimiz I. A. Karimovning adabiyot haqidagi fikrlari……….. 8 
1.2. Muqimiyning hayot va ijod yo’li haqida……………………………. 11 
1.3. Muqimiyning adabiy merosi, yetakchi g’oyalari va janrlari………... 16 
II bob. Ustozlardan bahra olib................................................. 
31 
2.1. Muqimiy hajvlarining janr xususiyatlari............................................. 31 
2.2. Muqimiy ijodida ijtimoiy satira va yumor va badiiy mahorat 
masalalari.................................................................................................... 
36 
2.3. Muqimiy asarlarining o’ziga xosligi, didaktik ahamiyati va bizning 
zamon. ....................................................................................................... 
50 
Xulosa......................................................................................... 
58 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
................................................ 61 

---

3 
K I R I SH
 
Mavzuning dolzarbligi.
Mustaqil O’zbekistonning kelajagi ko’p jihatdan 
barkamol, salohiyatli avlodni tarbiyalashga bog’liq. Ana shunday vazifani amalga 
oshirish uchun Vataniga, xalqiga sadoqatli fikrlaydigan erkin ijodkor shaxsni 
shakllantirish davlat siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri bo’lib turibdi. 
Mustaqilligimiz tobora mustahkamlanib, o’zining ijobiy samaralarini bera 
boshlagan bugungi kunda xalqimiz oldida hayotning moddiy va ma’naviy 
asoslaridan kelib chiqadigan yangidan-yangi vazifalar turibdiki, ularni amalga 
oshirishda adabiyot va san’at, umuman, ma’naviyatning ahamiyati kattadir. 
O’zbekistom mustaqil bo’lgach, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-ma’naviy, madaniy- 
adabiy sohalarda keskin o’zgarishlar yuz berdi. Adabiyotga e’tibor kuchaydi. 
Istiqlol yillarida hayotimizning barcha sohalari qatori milliy adabiyotimiz ham tom 
ma’noda yangilanish va yuksalish jarayonlarini boshdan kechirmoqda. 
O’zbekona qadriyatlarimizni yosh avlod ongu-shuuriga singdirishda Milliy 
uyg’onish davri adabiyotimiz vakillari ijodiy merosi katta ahamiyat kasb etadi. Shu 
jumladan, Qo’qon adabiy muhitida yetishib chiqqan, o’z sozi va ovoziga ega shoir 
Muhammad Aminxo’ja o’g’li – Muqimiyning hayoti va ijodi haqida iliq fikrlar 
aytishga haqlimiz. 
O’zbek adabiyoti tarixining ma’rifatchilik davriga mansub shoirlar orasida 
shoir Muqimiyning ham munosib o’rni bor.
Muqimiy juda murakkab, tarixiy voqealarga boy bo’lgan bir davrda yashab 
o’tdi. O’sha davrda shoir Qo’qon xonligining rus armiyasi tomonidan istilo 
qilinishini o’z ko’zi bilan ko’rdi. Musulmon yurtni g’ayridin chor Rossiyasiga 
qaram bo’lib qolishi yuragida og’ir dard bo’lib yotganligi ham tabiiy. Ammo 
shunday og’ir damda xon huzurida yashab ijod qilib,xalq manfaatini himoya qilish 
oson bo’lmagan. Sobiq sho’rolar davrida yaratilgan darsliklarda va bir qator 
qo’llanmalarda Qo’qon xoni bilan shoir bir-biriga qarama-qarshi qo’yilgan. Aslida 
bunday bo’lmagan. Muqimiy olib borayotgan ishlar xonga ma’qul keladi, saroyda 
ishlash jarayonida Muqimiy ko’plab nohaqliklarni o’z ko’zi bilan ko’radi. Oddiy 

---

4 
xalqning ahvoliga qattiq achinadi. Davr ziddiyatlari shoirning turli janrlarda 
yozilgan asarlarida o’z ifodasini topib bordi. 
Prezidentimiz o’tmishda yaratilgan moddiy va ma’naviy yodgorliklarni 
asrab-avaylash va yosh avlodga yetkazish haqida mulohaza yuritar ekan,yana 
shularni ham ta’kidlab o’tgan edi: ”
Tarix xotirasi, xalqning, jonajon o’lkaning, 
davlatimiz hududining xolis va haqiqiy tarixini tiklash, milliy o’zlikni anglashni, 
ta’bir joiz bo’lsa, milliy iftixorni tiklash va o’stirish jarayonida g’oyat muhim o’rin 
tutadi”
2
. 
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, Muqimiy ijodini tarixiy davrdagi hayot 
bilan bog’liq holda o’rganish davr talabiga aylanib qoldi, deyish mumkin. Shoir 
badiiy merosini atroflicha o’rganish ana shu xayrli ishning bir qismidir. Shu 
jihatlarga ko’ra ushbu bitiruv-malakaviy ishimizning mavzusi dolzarbdir.