Namangan davlat universiteti Biotexnalogiya fakulteti biologiya yo’nalishi birinchi bosqich Bio cu 21 guruh talabasi Mamajonova Orzugulning Botanika fanidan kurs ishi uchun tayyorlagan prizintatsiyasi

Sarv (Cupressus) — sarvdoshlar oilasiga mansub igna bargli oʻsimliklar turkumi, bir uyli, doim yashil manzarali daraxt va butalar. Yevrosiyo, Shimoliy Amerika, Shimoliy Afrika, Jan.Sharkiy Osiyoning subtropik mintaqalarida 15 turi tarqalgan. Qrim, Kavkaz va Oʻrta Osiyoda 11 turi masharali daraxt sifatida oʻstiriladi. Boʻyi 30 m dan ortiq, tanasining diametri 50— 60 sm, 200—300 yil, baʼzi maʼlumotlarga koʻra 2000-yilgacha yashaydi. Urugʻkurtagi kup. toʻpguli 2-yili yetiladi. Ignabarglari yashil yoki havorang. Poʻstlogʻi qalin, qoramtirqoʻngʻir. Koʻproq doim yashil S. turining piramidasimon (S. sempervirens) xili koʻp ekiladi. Manzarali bogʻdorchilikda ekiladigan xillari kup. Urugʻidan, manzarali xillari qalamchasidan va payvand qilib koʻpaytiriladi. Ignabarglari va novdalaridan tibbiyotda qoʻllaniladigan efir moyi olinadi. S. turlaridan ihota oʻrmonlar, istirohat bogʻlari barpo etishda foydalaniladi. Yogʻochi mebel sanoatida ishlatiladi. Chiroyli shaklda oʻsishi tufayli Sharq sheʼriyatida majoziy maʼnoda sarvqomat yor obrazini tasvirlashda koʻp qoʻllanilgan.

Tuya (Thuja) turkumi bir uyli daraxt va butalardan iborat bo‘lib, 6 turga ega. Shulardan G‘arb tuyasi (Thuja occidentales) asosan Xitoyda tarqalgan. Manbalarda ko‘rsatilishicha, Sharq tuyasi sarv O‘rta Osiyoda muqaddas daraxt sifatida o‘stirilgan.

Archa- Junipyerus

Archa (Juniperus) – sarvdoshlar oilasiga mansub doim yashil daraxt va butalar turkumi. 70 ga yaqin turi bor. A. bir jinsli, bir yoki ikki uyli, shamol yordamida changlanuvchi, ignabargli oʻsimlik. A.ning erkaklik qubbasi sargʻish, 3 – 6 changdonli qipiqsimon changchilardan tashkil topgan. Urgʻochi qubbalari yashil boʻlib, qarama-qarshi yoki ol-dinma-keyin oʻrnashgan urugʻchibarg va urugʻkurtaklardan iborat. Qubbalari yumaloq (diametri 5 – 20 mm), ichida 1 – 10 dona urugʻ bor. A. mart–may oylarida gullaydi. Mevasi qoʻngʻir, ik-kinchi yili (sentabr – noyabrda) pishib, qish yoki bahorda toʻkiladi. A. urugʻini yaxshi undirish uchun uni yezda stratifikatsiya qilib, kuzda sepiladi. 2 – 3 yoshli koʻchati ekiladi. A.ning koʻpchiligi oʻrta min-taqalarda oʻsadi. Baʼzi turlari tropik hududlardagi togʻlarda ham uchraydi.
Narvegiya archasi –Picea abies.
Daraxt balandligi 30-35 m, toj diametri 6-8 sm. Qulay sharoitlarda u 50 m gacha o’sishi mumkin. To’q yashil rangda, 10-15 yilgacha u sekin, keyin tez o’sadi.

• Virgina

J. zeravschanica
Bluealps
J. turkistanica