Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

HARBIY HOLAT
— favqulodda vaziyatlarda (urush, tabiiy ofat, va h.k..) 
o‗rnatiladigan va davlat mudofaasi yoki jamoat tartibi, davlat xavfsizligini ta‘minlash 
uchun favqulodda chora-tadbirlarni qo‗llash bilan ajralib turadigan alohida huquqiy 
rejim. Harbiy holatning belgilari: joylarda harbiy hokimiyat vakolatlarining kengayishi; 
davlat organlarining mudofaa, jamoatchilik tartibi va davlat xavfsizligi borasidagi 
funksiyalarning oliy harbiy qo‗mondonlik qo‗liga o‗tishi; fuqarolar zimmasiga mamlakat 
mudafaasi borasida qo‗shimcha majburiyatlarning yuklanishi; aholi uchun ba‘zi 
cheklashlarning kiritilishi (mas., komendantlik soati); muayyan hududlarga borish (va u 
yerdan chiqish) ning taqiqlanishi. H.h. uni joriy etishga vakolatli davlat organining qarori 
bilan alohida holatlarda (harbiy harakatlar boshlanganda, ommaviy tartibsizliklar ro‗y 
berganda va h.k.) o‗rnatiladi. H.h. ayrim joylarda ham, butun mamlakat hududida ham 
e‘lon qilinishi mumkin. H.h. paytida harbiy idoralarga mahalliy davlat hokimiyati 
organlariga, davlat va jamoat muassasalari va tashkilotlariga farmoyishlar berish huquqi 
beriladi. Harbiy ma‘murlarning buyruq va farmoyishlariga bo‗ysunmaganlik uchun 
harbiy davr qonunlari bo‗yicha kuchaytirilgan javobgarlik belgilanadi. Fuqarolarning bir 
qancha huquqlari cheklanib turiladi. O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 93-
moddasi 18-bandiga ko‗ra, O‗zbekiston Respublikasining Prezidenti O‗zbekiston 
Respublikasiga hujum qilinganda yoki tajovuzdan bir-birini mudofaa qilish yuzasidan 
tuzilgan shartnoma majburiyatlarini bajarish zaruriyati tug‗ilganda urush holati e‘lon 
qiladi va qabul qilgan qarorini uch kun ichida O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 

---

105 
palatalarining tasdig‗iga kiritadi. O‗zbekiston Respublikasining «Mudofaa to‗g‗risida»gi 
qonuni (1992-yil 3-iyul) bo‗yicha Oliy Bosh qo‗mondonning vazifalari H.h. e‘lon 
qilinishi bilanoq O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti zimmasiga yuklanadi. Uning 
huzurida Mudofaa Kengashi tuziladi. Kengash harbiy davrda Qurolli Kuchlarga va xalq 
xo‗jaligiga rahbarlik qiladi. H.h. tartibi qonunlar bilan belgilanadi. 
HARBIY IQTISOD
— 1) davlatning mudofaa ehtiyojini ta‘minlovchi xalq 
xo‗jaligining maxsus qismi; 2) ushbu ta‘minotning qonuniyatlari to‗g‗risidagi nazariy 
fanlar tizimi.
HARBIY ISLOHOT
— o‗zgargan ichki va tashqi sharoitlari mosligiga qaratilgan 
davlat harbiy tashkilotining (qurolli kuchlarini, harbiy boshqarish organlarini mudofaa va 
oziq-ovkat majmuasi va u bilan bog‗liq bo‗lgan davlat boshqaruvi) barcha miqdoriy va 
sifatiy o‗zgarishi. H.i. geosiyosiy vaziyat o‗zgarishi bilan, hamda davlatning dunyodagi 
o‗rni va roli, uning yangi siyosiy vazifalari, qurolli kurash usuli va yangi vositalarning 
paydo bo‗lishi, iqtisodiy tushunchalar bilan o‗tkazish, ishlab-chiqarish darajasining 
o‗zgarishi va b.lar; bular davlat hokimiyatining oliy organlari tomonidan olib boriladi va 
qonunda harbiy nizom va b. hujjatlarni yuridik tomondan mustahkamlashdir.