Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

HOKIMIYATNING NOMARKAZLASHUVI
— hozirgi davrda siyosiy 
hokimiyat rivojlanishining yana bir muhim tendensiyasi hisoblanadi. Bu markaziy davlat 
tuzilmalari vakolatlarining mahalliy tuzilmalar foydasiga qayta taqsimlanishida, ya‘ni 
o‗z-o‗zini boshqarishning rivojlanishida kuzatiladi. 
HOKIMLIK 
— O‗zbekiston Respublikasida mahalliy ijroiya organi bo‘lib, 1992 
yildan tashkil etilgan. H. O‘zbekiston Respublikasidagi viloyat, tuman, shaharlarda ijro 
organini tashkil etib, tegishincha unga viloyat, tuman, shahar hokimlari boshchilik qiladi. 
HUDUDIY MUDOFAA 
— davlat hududidagi obyektlar va kommunikatsiya 
tarmoqlarini dushman hujumidan, uning terroristik va diversion harakatlaridan himoya 
qilish, shun.,, harbiy holatni belgilash va qo‗llab-quvvatlash maqsadida amalga 
oshiriladigan harbiy va umumdavlat chora-tadbirlarining (asosiy) uzviy qismi. 
HUJJAT
— keng ma‘noda – ma‘lumotlar qayd etilgan moddiy buyumlar (qog‗oz, 
kinoplyonka, fotoplyonka, magnitofon lentasi, perfokarta va b.). H. matn, tasvir, tovush 
va b.dan iborat bo‗lishi mumkin. Mazmuniga ko‗ra, H. ilmiy-texnika H.lari (maqolalar, 
kitoblar, patentlar, chizmalar, jadvallar va h.k.), huquqiy H.lar (qarorlar, farmonlar, 
shartnomalar va h.k.), boshqaruv H.lari (buyruqlar, ko‗rsatmalar, qarorlar va h.k.)ga 
bo‗linadi. Huquq fanida H. deganda, odatda, qonunda belgilangan shaklda tuzilgan va 
yuridik ahamiyatga ega bo‗lgan (shaxsning tug‗ilganlik, ma‘lumot olganlik, nikohdan 
o‗tganlik, mehnat staji kabi) faktlarni tasdiqlovchi, yozma aktlar tushuniladi. H. sud 
ishlarini yuritishda faktlarni aniqlash vositasi sifatida katta ahamiyatga ega. H.larni 
qalbakilashtirish jinoyat hisoblanadi. 
HUKM 
— sud tomonidan sudlanuvchiga nisbatan aybi bor yoki yo‗qligini va 
qanday chora ko‗rish bo‗yicha jinoiy ishlarni ko‗rib chiqib, hal qilishda chiqariladigan 
qaror. Uning ikki turi farqlanadi: ayblov va oqlov hukmlari. Sudlanuvchiga nisbatan 
qanday turda hukm chiqarish masalasini hal qilish vaqtida sud O‗zbekiston Respublikasi 
JPKning 23-moddasida nazarda tutilgan aybsizlik prezumpsiyasi prinsipi talablariga amal 
qilishi shart. Qonun bilan kuchga kiradigan ayblov hukmi shaxsni aybli deb topish va 
unga nisbatan u yoki bu turdagi jazo chorasini qo‗llash imkonini beruvchi yagona rasmiy 

---

111 
hujjat bo‗lib, u hech qachon taxminlarga asoslanmagan bo‗lishi kerak hamda faqat 
sudlanuvchining jinoyat sodir etishda aybli ekanligi sud muhokamasi davomida isbot 
qilingan taqdirdagina chiqariladi. Ayblov hukmi jinoyat sodir etilishining ish bo‗yicha 
barcha mumkin bo‗lgan holatlarini tekshirish, ish materiallarida ma‘lum bo‗lib qolgan 
barcha kam - ko‗stni to‗ldirish, yuzaga kelgan hamma shubha va qarama - qarshiliklarga 
barham berish natijasida yig‗ilgan ishonchli dalillargagina asos qilib olinishi lozim.