Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

GLOBALLASHUV
(lot. 
globus
– shar, yer sayyorasi) — XX asrning ikkinchi 
yarmi – XXI boshida jahon taraqqiyotida shakllangan yangi umumsayyoraviy tartibot, 
tamadduniy bosqich mazmun-mohiyati, davlatlar va kishilar o‗rtasida o‗zaro aloqalarning 
kengayishi va murakkablashishi, dunyo miqyosida axborot makoni, kapital, tovar hamda 
ishchi kuchi bozoridagi integratsiyalaщuv, atrof muhitga texnogen ta‘sirning kuchayishi, 
ommaviy madaniyat namunalarining keng tarqalishi, informatsion-mafkuraviy va diniy-
ekstremistik xurujlar xavfining ortib borishini ifoda etadigan global jarayon. 
―Globallashuv‖ atamasi dastlab amerikalik olim T. Levittning 1983-yili ―Garvard biznes 
revyu‖ jurnalida chop etilgan maqolasida tilga olingan edi (u yirik transmilliy 
korporatsiyalar ishlab chiqaradigan turli-tuman mahsulot bozorlarining birlashuv 

---

102 
jarayonini shunday deb atagan edi). 1985-yilda esa taniqli amerikalik olim R.Robertson 
―Globalization‖ iborasini ilmiy muomalaga kiritib, bu tushuncha ―odamlar ongida 
sayyoramizning torayishi hamda dunyoning yaxlit tarzda angla-nishi‖ni aks ettirib, 
―dunyoning birlashuvi va kishilar o‗rtasidagi o‗zaro aloqalarining kuchayishini‖ ifoda 
etadigan jarayon sifatida talqin etadi. 
GLOSSARIY
— izohlab yoki boshqa tilga, tarjima qilib beruvchi kam qo‗llanuvchi 
so‗z yoki iboralar lug‗ati. G. alohida nashr etilmay, chet tilidan tarjima qilingan asarlar 
qismi, bobi ketidan yoki chet tilida berilgan mashq matnlari ketidan keltiriladi. Ularda 
o‗sha chet tiliga xos bo‗lib, matnga kiritilgan so‗zlar yoki iboralar ro‗yxati keltirilib, ular 
izohi ilova qilinadi. G. ko‗proq ingliz, fransuz, nemis tiliga oid darsliklarda uchraydi. 
Bundan tashqari ayrim asar yoki turkumga oid G.lar ham bor. Mas., Vedalarga (mil. av. I 
ming yillik), Gomer asarlariga (mil. av. V a.dan boshlab) oid G.lar. 
GOMEOSTAZIS
(yun. 
homoios
– o‗xshash, monand, 
statis
– vaziyat, holat) — 
tizimning o‗zgarmas doimiylik holatini saqlab qolish uchun murakkab harakatlar 
majmuasidir. XX a.da tibbiyotga amerikalik fiziolog U.Kenon tomonidan kiritilgan. 
Hozirgi kunda boshqaruv tizimlarini ta'riflaganda kibernetika, genetika, iqtisod, siyosatda 
keng qo‗llaniladi. 
GOMRUL
(ing. 
home Rule 
–
aynan o‗z-o‗zini boshqaruv) — Irlandiyani Buyuk 
Britaniya imperiyasi doirasida o‗z-o‗zini boshqarish dasturi; 1870-yillarda ilgari surilgan. 
G. uchun harakat rahbarlari I. Batt, Ch.S. Parnell, J.E. Redmond va b. Faqat 1919-1921–
yillardagi ozodlik urushidan so‗nggina Irlandiya dominion bo‗lgan (1921-yildagi ingliz-
irland bitimi); ammo Shimoliy Irlandiya Buyuk Britaniya tarkibida qolgan.