|
XVIl asrning - oxiri XIX asr boshlarida Xitoy
Reja:
XVII asrning ikkinchi yarmi XVIII asrning oxirida Xitoyning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy ahvoli.
Maxfiy jamiyatlar faoliyati va xalq qo`zgolonlari.
Birinchi afyun urushi (1840-1842y)
Taypinlar qo`zgoloni (1850-1864y)
Ikkinchi afyun urushi (1856-1860y)
TaypinIar va boshqa xalq qo`zg`olonlarining bostirilishi.
XIX asr oxirida Xitoyning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli.
Xitoyning xorijiy mamlakatlar bilan munosabatlari va tashqi siyosati.
Xalq qo`g`g`olonlari va ijtimoiy harakat.
Xitoydagi chet el interventsiyasi.
XVII asrning ikkinchi yarmi VA XVIII asrning oxirilarida xitoyning ijtimoiy iqtisodiy va styosiy ahvoli
XVII asrning 20-30 yillarida Shimoliy Xitoyda qudratli dehqonlar urushi boshlanib u 15 yildan ko`proq vaqt davom etdi. 1644 yilda impycriya poytaxti Pckin qo`zg`olonchilar. tomonidan olinib, Min sulolasi laxtdan agdarildi. Natijada Xitoyning shimoliy va markaziy viloyatlarida feodallar yer mulklaridan, imtiyozlaridan mahrum qilinib, ularning ko`pchiligi qirgin qilingan. Ana shunday bir vaqtda Xitoy feodallari manjuk nyazlariga yordam so`rab murojaat qiidilar.
Lyaodun yarim oroiining shimoliy qismida yashagan manjur qabilalari Min impyeriyasining vassal! edilar. 1644 yilda Xitoy armiyasining qo`mondoni U Sanguy manjurlarga vassal tushib, ularga buysunganligini ma`lum qilgach, manjur qo`shinlari Pekinni cgallab, Xitoyda manjurlarning Sinn sulolasi (1644-1911) hukumronligiga asos soldilar.
Manjur bosqinidan so`ng Xitoyning ijtimoiy iqtisodiy urzumida sezilarli o`zgarishlar yo`z bermadi, Xitoy avvalgidek agrar mamlakat bo`lib qolavyerdi. Min sulolasining hukumronligi da gi kabi Xitoyda ishlov beriladigan yerlar amaldorlar va fuqaro yerlari kabi 2 ta toifaga bo`lingan. Fuqaro yerlari ishlov beriladigan yerlarning 3\4 qismini tashqil etgan.
Xitoy qishlog`ining ijtimoiy iqtisodiy hayoti asosini o`zaro qarindoshchilik aloqalari bilan bog`langan, yerga jamoaa bo`lib egalik qiladigan qishloq jamoaalari tashkil etadi. Bundan tashqari jamoaada alohida individual tarzda yerga egalik qilish ham mavjud bo`lib. oldingisidan farqli holda bu yerlarni sotish yoki ijaraga berish mumkin bo`igan.
Qishloqni ekspulatatsiya qilishning asosiy ko`rinishi ijara chorakorlik bo`lib, ijara haqi hosilning 30% - 70% miqdorida olingan. Yyerlarning bir qismi impyeratorga, uning yaqin qarindoshlariga, manjur aslzodalari va zobitlariga legishli bo`igan. Davlat yer egaligining bir luri chegaradagi harbiy punktlarga tegishli bo`lib, ulardan keladigan daromad harbiy garnizonlar ta`minotiga sarflangan.
Xitoy o`zining siyosiy to`zumiga ko`ra muslabid tizimiga asoslangan bo`lib, yakka hukmdor bog`dixon cheklanmagan hokimiyatga ega bo`igan. Impyeratorning qonun chiqaruvchi hokimiyati impyeralor kotibiyati va harbiy kengashidan iborat ikkita maslahat organidan iborat bo`igan. Mamlakat ma`muriy jihatdan 18 ta provintsiyalarga bo`lingan va ularni gubernatorlar boshqargan. Har bir provintsiyada 10 tadan viloyatlar bo` lib, viloyatlarda esa 1,5 mingga yaqin yezalar bo`igan. XVIII asrning oxirlarida Xitoyning mazkur 18 ta provinlsiyalarida 300 mln. ga yaqin aboli yashagan.
Tsin hukumali 1755-1757 yiilarda Xitoyning shimoli-g`arbidagi Jung`or va 1757-1759 yillarda esa qoshg`ar xonliklarini bosib oldi. 1768-1769 yiilarda juda katta harbiy yuqotishlar evaziga Birmada, 1788-1789 yillarda Vc`lnamda Xitoy syo`zyerentligi o`rnatildi. Bosqinchilik yurushlari natijasida XVIII asrning oxirilariga kelib, Xitoy tyerritoriyasi ancha kengaydi. Biroq harbiy yurushlarni uyushtirish. bosib olingan yerlarda qo`zg`otonlarni bostirish hukumatdan katta harajatlarni talab qildi. Natijada yangi soliqlar joriy qilindi. cskilarining miqdori oshirildi.
Xitoy aholisi juda tez ko`payib bordi va XIX asr o`rtalariga kelib .mamlakat aholisining soni 400 mlnga.yetdi. Natijada aholining turmush darajasi yomonlashib, joylarda isyon, qo`zg`alon ko`rinishidagi hukumatga qarshi xalqning norozilik harakatlari avj oldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
