Namangan davlat universiteti arxivshunoslik kafedrasi

Xo'ja  Zayniddin  va  Baland  masjidlari  me'morchiligi. 

Xo'ja  Zayniddin 

masjidi  1555-yilga  qadar  qurilgan.  Buning  arxitekturasi 

misolida 

monumentallikka  sig'inish  va  maqsadga  muvofiqlikning  birinchi  marta 

uyg'unlashganini  ko'rish  mumkin.  U  markazlashma-gumbazli  masjidning  ikki 

tomoni  tor  ko'chaga,  qolgan  ikki  tomoni  turar-joylarga  qarab  joylashgan. 

Tomonlarr  soyali  peshayvon  va  mahallani  suv  bilan  ta'minlash  maqsadida 

---

 

 

barpo  etilgan  tosh  hovuz  bog'lab  turadi.  Masjidning  naqadar  darajada 

qimmat  qurilishi,  bejirimligi  va  atrofida  joylashgan  oddiy  uylarning 

ko'rinishidan  feodallar  va  kambag'al  xalq  orasidagi

 

keskin  farq  yaqqol 

bilinib  turgan.  Gumbazning o'rta qismi qavariq qovurg'alar bilan tor  sektorlarga 

bo'lingan. Interer moviy-ko'k va sariq-qizil ranglar  majmui yordamida ishlangan, 

geometrik  figuralar  bilan  to'ldirilgan  va  bezatilgan.  To'g'ri  to'rtburchakli 

shakllarga bo'lingan panellar  noyob tarzda bajarilgan. Bosh gumbazli xonaga ikki 

tarafdan  ayvonni  tutashtirilishi  uning  an'anaviyligini  va  feodal  davri 

me'morchiligining qadimgi namunasidan kelib chiqqanligini bile rib turadi.

 

1555-yilda  Buxoroning g'arb tomonida Masjidi Baland qurilgan.  U  mas  d 

Buxoro  me'morchiligida  guzar,  mahalla  tipidagi  yangilik  namunasidir

  ( J O   40-

rastfi).

  Bu  yerda  katta  devor  sirtlari  o'ylab  topilgan  an'anaviy  proporsional 

qoidaga ko'ra qismlarga bo'lingan:  panellar, ularning ustida takrorlanadigan katta 

va kichik pannolar, so'ngra friz ishlangan.