Namangan davlat universiteti arxivshunoslik kafedrasi

Toq, tim va hammomlar arxitekturasi.  

Toqlar  bosh  magistral yo'llarning 

chorrahalarida  barpo  etilgan.  Ularning  konstruksiyasi  oddiy  bo'lmagan. 

Toqlar  hozirgi  vaqtda  birnchi  («Toqi  Sarrafon»),  ikkinchi  («Toqi 

Telpakfuro'shon»)  va  uchinchi  («Toq  Zargaron»)  gumbazlar  deb  ham 

yuritiladi.

 

Toqi  Zargaronning  arkali  bosh  gumbazi  kvadrat  asos  ustidagi  shaklda 

konstruksiyasining  ustida  o'rnatilgan.  U  chorrahada  nafaqat  yo'l  harakatini 

tartibga  solgan,  shuningdek,  uning  ichki  qismida  chuqurlik  bo'yicha  36  ta 

murakkab  bo'lmagan  ishlab  chiqarish  inventarlari  joylashgan  ustaxona  va  tilla 

do'konlar ish yuritgan. 

«Toqi  Zargaron»  shahriston  bozorining  taxminan  bosh  chorrahasiga  mos 

keladi. U  o'zining nomini bugungacha  saqlab  kelgan.  Ushbu  inshoot  qatnov 

yo'lining ustida bunyod etilgan, qadimgi shahristonning markazida  bo'lgan. 

«Toqi  Zargaron»dan  janubga  boraverishda  chap  qo'lda  Abdulloxon  timi

,

 

undan keyin,  ro'parasida «Toqi  Telpakfuro'shon»  joylashgan.

 

Abdulloxon timi 

(usti  berk  savdo  rastasi)  1577-yilda  bunyod  etilgan.  Tim  kvadrat  shaklida, 

---

 

 

devorlariga  ikki  tomondan  ravoqli  tokchalar  joylashgan.  O'rtadagi  miyon 

saroy  baland gumbaz bilan yopilgan. Gumbaz ostidagi  ravoqli  teshiklar  yorug' 

tushishi uchun mo‘ljallangan. 

O'tmishda bu timda shoyi va jun gazlama bilan  savdo-sotiq qilingan. Inshoot 

faqat  kun  yorug'ligida  faoliyat  ko'rsatgan.  Kunduzlari  xonalarni  yoritishni 

yaxshilash maqsadida gumbaz  va  qator gumbazchalar tepasidan baraban shaklida 

arkali  fonar  va  fonarchalar  o'rnatilgan.  Bosh  gumbaz  sakkizlik  konstruksiyasi 

ustida  o'rnatilgan.  Bosh  gumbaz  osti  maydoni  usti  kichik  gumbazlar  yordamida 

yopilgan  galareyalar  bilan  birlashib,  yaxlit  yopiq  bozorni  tashkil  etgan.  Yopiq 

bozorning ichi doim salqin va nisbatan qorong'i bo'lgan. 

XVI  asrda  qurilgan  bu  hammomlarning  yechim  Buxoroning  an'anaviy 

fuqarolik  binolari  sifatida  katta  qiziqish  uyg'otgan.  Unda  o'rta  asr  sharqining 

hammomlariga  o'xshash  boy  tuzilish  yo'q,  biroq  injener-texnik  yechim  nuqtai 

nazaridan zamonaning yutuqlari aks ettirilgan.