Nafas shodmonov o‘zbek mumtoz adabiyoti tarixi

Eletmish Bilga xoqon bitigi. 
Yozuv qahramonlik jangnomasi ruhidagi 
yodnomadir. Unda o‘z xalqidan kuch olib, dushmanni egallagan joyidan quvgan 
Bilga xoqonning kechinmasi berilgan. U o‘z eli va davlatini mustahkamlashning 
sababini yuqorida Ko‘k osmon – Ko‘k tangri, pastda qo‘ng‘ir yer tarbiyalagani va 
madad bergani, deb tushunadi.

---

95 
Uyuq Tarlaq bitigi. 
Bitig Olti bog‘ xalqiga beg bo‘lgan El Tug‘an Tutuq 
tilidan hikoya qilinadi. U oltmish yoshida olamdan o‘tadi.
 
Uyuq Turan bitigi. 
Uchun Qulug Tirig nomli hukmdorning o‘z qarindosh 
urug‘lari va xalqidan ajralganligining marsiyasi. U 63 yoshida olamdan o‘tgan. 
Vatandan ajralganligini judolik deb biladi. Oltin kamarini belga bog‘lab, bahodirlik 
namunasini ko‘rsatganini eslaydi. Yodnoma toshida ko‘rsatilishicha, u hukmdorlik 
qilgan hudud Agun Qatun deb atalgan.
Elegeshdan topilgan bitig 
(Bitigtosh kimning kechinmasi ekanligi 
noma’lum).
U xalqi, qarindosh o‘rug‘lari, davlati va xoqonidan ayrilgan. 
Yodnomada o‘z marsiyasini aytayotgan qahramon Tuk Bug‘u mamlakatining 
jangchisi bo‘lgan. Unda yuzta dushmanga teng keladigan kuch va iroda bor edi. 
Ular janubga qo‘shin tortadi, sakkiz kishi qahramonlik ko‘rsatadi va yo‘lbars yilida 
qahramonlarcha haloq bo‘ladi.
Begra bitigi. 
Tur ismli saroy xizmatchisining yig‘isi. U o‘n besh yoshida 
xitoylar tarbiyasida bo‘ladi. O‘n besh yoshida Tabg‘ach xoqoni xizmatiga kiradi. 
Hayotida ko‘p azoblarni ko‘radi. Uch o‘g‘lidan ajraladi. O‘z elidan Xitoyga 
qimmatbaho buyumlarni olib boradi. Yetti bo‘ri, bir necha yo‘lbars va kiyiklarni 
o‘ldiradi. 67 yoshida vafot etadi. U o‘z xalqini bardoshli bo‘lishga chaqiradi.
Chako‘l bitigi. 
Xoqon Bilga Chikshan xizmatida bo‘lgan Chiksin yig‘isi. U 
o‘z eli, xoqoni, mamlakati uchun fidoyi inson. Lekin hayotdan faqat g‘am-alam 
ko‘radi. Tirikligida sakkiz o‘g‘lidan ajraladi. Shu sababli o‘z nomini «alamli 
Chiksin» deb ataydi. Lekin xalqi, xoqoni, do‘stlariga qilgan xizmatini sharaf deb 
tushunadi.