Nadjapova nigina abdurasulovna

 

2.2. Ismiy evfemizmlar 

 

Fors  tilida  fe’liy  evfemizmlardan  tashqari  ot,  olmosh  so‘z  turkumlarida  ham 

evfemizmlar uchraydi. To‘plangan materiallar tahlili fors tilida ismiy evfemizmlar 

juda kam qismni tashkil etishini ko‘rsatdi.  

 

2.2.1. Ot so‘z turkumidagi so‘zlar bilan ifodalangan evfemizmlar 

 

a) Insonning tana a’zolari bilan bog‘liq evfemizmlar 

 

Bu guruhdagi evfemizmlarga birinchi navbatda insonning aytish uyat bo‘lgan 

a’zolari va ular bilan bog‘liq evfemik vositalar kiradi. 

Ko‘pgina  tabulashtirilgan  ob’ektlarni  o‘z  nomlari  bilan  atash  u  qadar 

qiyinchilik  tug‘dirmasa-da,  ba’zan,  xususan  inson  oshqozon  faoliyati,  uning 

natijalari  bilan  bog‘liq  narsalarning  nomlarini  aytish,  yozish  noqulaydir.  Odatda, 

tadqiqotchi  bunday  voqeliklarning  nomini  aytish  yoki  yozishdan  o‘zini  olib 

qochadi. Bu axloq-odob nuqtai nazaridan to‘g‘ri, albatta. Biroq lisoniy tahlil talabi 

masalasiga  boshqacharoq  yondoshishini  taqozo  qiladi.  Chunki  har  qanday 

tushunchaning  bosh  ma’nosi  uning  asl  nomi  bilan  reallashadi.  Real  (uzual) 

ma’nogina evfemik ma’noni aniqlashga asos bo‘ladi. Boshqacha aytganda, vulgar, 

---

 

32 

qo‘pol, “beparda” so‘z, ya’ni tabulashtirilgan tushuncha qarshisida yumshoq so‘z- 

evfemik  ma’no  turadi.  Bular  zid  (oppozisiya)  qo‘yilib  o‘rganilishi  kerak  (yaxshi 

tushunchasi yomonga nisbatan belgilanganidek). 

Demak, predmet yoki voqelik o‘z ifoda vositasi bilan nomlanishini fan taqozo 

qiladi.  Qolaversa,  so‘z  uyat  tushunchasi  nomini  ifodalaganligi  (bu  tabiiy  narsa) 

uchun  uni  zarurat  tug‘ilganda  yozmaslik,  “tildan  quvg‘in  qilish”  noqonuniylikdir. 

Aks holda tabulashtirilgan so‘z va iboralar asrlar o‘tib o‘z ifoda ob’ektlaridan yoki 

evfemik vositalaridan “begonalashib” yo‘qolib ketgan bo‘lardi

50

.