Nadjapova nigina abdurasulovna

2.1.5. So‘zlarning ko‘chma ma’noda qo‘llanilishi va metaforizatsiyasi 

 

So‘zlarning  ko‘chma  ma’noda  qo‘llanilishi,  ularning  metafora  asosida  yangi 

ma’no  hosil  qilishi  evfemik  vositalarning  vazifalaridan  sanaladi.  Evfemizmlar 

“tropning (yun. 

tropos

 – ko‘chirma oborot, kinoya) ko‘rinishlaridan biri”

48

 bo‘lsa-

da,  undan  vazifasiga  ko‘ra  jiddiy  farqlanadi.  Troplar,  ya’ni  ko‘chimlar  voqelikni 

obrazli ifodalash uchun xizmat qilsa, evfemizmlar narsa-hodisani yumshoq shaklda 

qo‘llashda ishlatiladi. 

Evfemalashtirish  maqsadida  ko‘chma  ma’noda  qo‘llaniladigan  fe’llar 

quyidagilardir: 

                                                

47

  Рубинчик  Ю.А.  Грамматика  современного  персидского  литературного  языка.  –  Москва:  Восточная  

литература, 2001. -С. 261. 

48

 

Ларин Б.А. Об  эвфемизмах// Проблемы  языкознания. –Л., 1961.С.120. 

---

 

26 

ندوسآ 

āsudan

  “tinchlanmoq”  (

ko‘chma  ma’nosi

  “o‘lmoq  (vaqti-soati 

bitmoq)”);  

ندرﻛ  هدوسآ 

āsude  kardan

 “tinchlantirmoq” (

ko‘chma ma’nosi

  “o‘ldirmoq”); 

ندرﻛ نتسبآ  

ābestan  kardan

 “og‘iroyoq qilmoq” (

ko‘chma ma’nosi

  “pora berib 

sotib olmoq”); 

ندرﻛ  شوخان   

nāxuš    kardan

  “kasal  qilmoq”  (

ko‘chma  ma’nosi

    “sha’nini 

bulg‘amoq” )va b. 

 ارم رتخد

 

  ﻯارب

دخ

ﻼب   رازه و  ﻯدرب  ﻯراﻛتم

 

ﻯدرﻛ  ششوخان  ﻯدروآ  شرس

 

Doxtar-e    marā    barāye  xedmatkāri    bordi    va  hezār  balā  sar-aš  āvardi, 

nāxuš-aš   kardi[

3:72] 

“Qizimni  xizmatkorlikka  olib  borib,  boshiga  ming  baloni  yog‘dirding, 

sha’nini bulg‘ading”. 

ار وا

 

د  ﻊقاو  ﻰﻛچوﻛ  ﻰشورفبورشم هب

ر

 

ش ار   درمو  درب  نیفود  نادیم

ا

درک ﮋر

 

U-rā be mašrubforoši- ye kuček-i  vāqe’  dar meydān-e  Dofin bord  va mard-

rā  “šārž” kard  

[8:53] 

“Uni “Do‘fin” maydonidagi kichkina mayxona (bar)ga olib bordi va (erkakni) 

ichirib mast qildi”. 

Bu o‘rinda ندرک ژراش 

šārž  kardan

 fe’li to‘g‘ri  ma’noda “zaryadlamoq (elektr 

bilan)” (ya’ni ot qismi yevropa tilidan o‘zlashgan so‘z  (ingl

.

 

charge 

“zaryadlash” 

(elektr  bilan)dan  iborat)  kinoya  ma’nosida  “ichirib  mast  qilmoq”  ko‘chma 

ma’nosini kasb etgan.  

سآ ﻰلیخ نم درادن ﻯراﻛ نم ﻯارب ﺝاریا نتشﻛ

دوسآ هشیمه ﻯارب اروا مناوتیم نا

ه 

میامن

  

Koštan- e Irāj  barāye  man  kār-i  nadārad. Man xeyli āsān  mitavānam u-rā    

barāye  hamiše āsude  namoyam 

[4:275] 

“Irojni  o‘ldirish  menga  ish  emas.  Men  uni  osongina  bir  umrga  tinchitishim 

mumkin”.