N. X. Shomirzayev tibbiyot fanlari doktori, professor

Шеи
 
.  . 
_______
10
83-rasm .  B u ru n   bo ‘shlig‘i (sagittal  kcsimi).
I  -   concha  nasalis  media;  2  -   lam ina  cribrosa; 
3  -   concha  nasalis  superior;  4  -   sinus  sphenoidalis;
5  -   foram en  sphenopalatinum ;  6  -   lamina  m edialis 
processus  p terygoidei;  7  -   lam ina  p erp en d icu la ris 
ossis  palatini;  8  -   lamina  horisontalis  ossis  palatini;
9  -   p ro c ess u s  p a la tin u s  m ax illa e;  Ю  -   fo ram en  
incisivum;  11  -  concha nasalis inferior;  12 -  processus 
frontalis  maxillae;  13  -   os  lacrimale;  14  -   os  nasale;
15  -   spina  nasalis  ossis  frontalis;  16  -   sinus  frontalis;
17 -  hiatus maxillaris.
Bu  yoMda  uning dahlizi -  
atrium   meatus medii, 
g ‘alvirsim on pufakcha -  
bulla ethmoidalis, 
g ‘alvirsim on  suyak quygichi -  
infundibulum ethmoi- 
dale 
va  shu sohadagi yarim oysim on  tirqish -  
hiatus semilunaris 
lar boMadi.
d) 
meatus nasi inferior 
-  pastki  burun yoMi.  Bu  yoMda k o ‘z yoshi  kanalining nayi  ochiladigan 
tirqish -  
apertura ductus nasolacrimalis 
ko‘rinadi.
e)  Burun b o ‘shligMning orqa tarafida havo yoMlari  q o ‘shilib,  um um iy havo yoMi -  
meatus nasi 
communis 
ni  hosil  qiladi.
0   U m um iy havo yoMi burun  halqum  yoMi -  
meatus nasopharyngeus 
ga davom   etadi.
Burun atrofida havo saqlaydigan b o ‘s h liq la r- 
sinus paranasales 
joylashadi.  Bu b o ‘shliqlam ing 
ichki  yuzasi  shilliq  qavat  bilan  qoplangan  boMadi.  Bu  b o ‘shliqIar  quyidagilar:  1)  yuqori  ja g ‘  su ­
yagi  ichidagi  G aym or  b o ‘shligM  -  
sinus  maxillaris; 
2)  peshona  suyagi  ichidagi  -  
sinus  frontalis; 
3)  g ‘alvirsim on  suyak  ichidagi  g ‘alvirsimon  katakchalar  -  
cellula  ethmoidales. 
Bu  g ‘alvirsim on 
katakchalar  oldingi  -  
cellulae  ethmoidales  ante-riores, 
o ‘rta  -  
cellulae  ethmoidales  mediae 
va 
orqa 
cellulae ethmoidales posteriores 
katakchalariga boMinadi; 4) ponasim on suyak ichidagi -  
sinus 
sphenoidalis.
H avo  burun  b o ‘shligMdan  halqum ga  davom   etadi.  H alqum ning  oldingi  so h asid a  hiq ild o q  
joylashgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6.2.2.  Hiqildoq -  larynx
(84-rasm )
H iqildoq  IV -V I  b o ‘yin  um urtqalari  sohasida,  b o ‘yinning  oldingi  yuzasida  joylashgan.  O rqa 
tom ondan  halqum ,  yon  tom ondan  esa  b o ‘yindan  oMuvchi  qon  tomir va  nervlar bilan  o ‘ralib  turadi. 
H iqildoq  yuqori  tom ondan  til  osti  suyagiga  osilib  turadi,  pastda  esa  bir  oz  torayib,  kekirdakka 
(tra x ey a g a)  davom   etadi.  H iqildoq  ju ft  va  toq  to g ‘ay,  boylam lar  va  m ushaklarning  birikuvidan 
hosil  boMadi.  U  quyidagi  to g ‘aylardan  tashkil  topadi:  1)  uzuksimon  tog‘ay 
-  cartilago  cricoidea;
2)  qalq o n sim o n   to g ‘ay  -  
cartilago  thyroidea; 
3)  c h o ‘m ichsim on  to g ‘ay  -  
cartilago  arytenoi- 
dea; 
4)  hiqildoq  usti  to g ‘ayi  -  
cartilago  epiglottis; 
5)  shoxsim on  to g ‘ay 
-  cartilago  corniculate;
6)  ponasim on  to g ‘aylar 
-   cartilago  cuneiformis. 
U zuksim on  tog‘ay  halqasim on  shaklda  boMib, 
h iqildoq asosida joylashgan.  O rqa sohasida kengroq -  
lamina, 
oldingi va yon sohalarda yoysim on -  
arcus 
qism lari  boMadi.  Uzuksim on  to g ‘ay  orqa sohasida c h o ‘michsimon  to g ‘ay bilan  b o ‘g ‘im hosil 
etuvchi yuza -  
facies articularis arytenoidea, 
oldingi sohada esa qalqonsim on to g ‘ay bilan b o ‘g ‘ im 
hosil etuvchi yuza -  
facies articularis thyroidea 
b o ia d i. Qalqonsim on tog‘ay ikki boMak -  
laminae 
dextra et sinistra 
lardan  hosil  b o ‘lib,  ulam ing o ‘zaro birikishi  natijasida b o ‘rtib chiqqan burchak -  
prom inentia laryngea 
hosil boMadi.  Bu hosila erkaklarda o ‘tkir burchak hosil qiladi va shu sababdan 
teri  ostidan  b o ‘rtib chiqib turadi.  B olalar va ayollarda bu  hosila o‘tmas burchak  shaklida b o ‘lib,  teri 
ostida bilinm aydi.
Q alqonsim on to g ‘ayning ustki qism ida ustki o ‘ym a -  
incisura thyroidea superior, 
ustki shoxsi­
m on o ‘s im ta -  
cornu superius 
boMadi. T o g kayning pastki sohasida pastki shoxsim on o ‘s i m t a -
cornu 
inferius 
va pastki o ‘ym a 
-  incisura thyroidea inferior 
joylashgan. Q alqonsim on to g ‘ay tashqi yuza­
sida m ushaklar birikadigan qiyshiq chiziqlar -  
linea obliqua 
hosil boMadi. C h o ‘m ichsim on tog‘ay 
-  
u zu k sim o n   to g ‘ay  o rqa  so hasining  ustki  y u za sid a  jo y la sh a d i.  P iram idasim on  k o ‘rinishga  ega 
boMib,  asosi  -  
basis, 
uchi 
-   apex 
qism lardan  tashkil  topgan.  C ho‘m ichsim on  to g ‘ayning  b o ‘gMm 
yuzasi 
facies articularis 
deb ataladi.  Bu  to g ‘ayda quyidagi  yuzalar mavjud:
a) 
facies anterolateralis 
-  oldingi  yon  yuza;
b) 
facies  medialis 
-  m edial  yuza;
d) 
facies posterior 
-  orqa yuza.
C h o ‘m ichsim on  to g ‘ayning  oldingi  sohasida  ovoz  boylam i  birikadigan  o ‘sim ta 
-   processus 
vocalis 
va yon  tom onga y o ‘nalgan  m ushaklar birikadigan o ‘simta 
-  processus  muscularis 
boMadi.
U zu k sim o n   va  c h o ‘m ichsim on  to g ‘ay lar  o rasid a g i  b o ‘g ‘im 
articulatio  crcoarytenoidea, 
b o ‘gMm kapsulasi 
capsula articularis cricoarytenoidea 
deyiladi. Bu b o ‘gMrnda quyidagi boylam lar 
boMadi:
a) 
lig. cricoarytenoideum 
-  uzuksim on  va ch o ‘m ichsim on tog‘aylar orasida tortiladi;
b) 
lig. cricopharyngeum 
-  uzuksim on  to g ‘ay  bilan  halqum  orasida joylashadi.
H iqildoq  usti  to g ‘ayi  hiqildoqqa  kirish  teshigi  sohasida  joylashadi.  H iqildoq  usti  to g ‘ayi  -  
cartilago  epiglottica 
ning  yaprogM  -  
petiolus  epiglottidis, 
d o ‘ngligi  -  
tuberculum  epiglotticum 
boMib,  quyidagi  boylam lar vositasida  m ustahkam lanadi:
a)