N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

 
 

---

178 
 
XII.3. Suyultirilgan gazlarni temir yo`l transportida tashish
 
Suyultirilgan uglevodorod gazlarni 
–
 propan, butan va izobutan aralashmasidan 
tashk
il topgan bo`lib, ular ma‘lu
m bir yuqori bosim ko`rsatgichida (0,8 MPa) suyuq 
holatga  o`tadilar.  Oddiy  sharoitda  gaz  holatda  bo`lishligi,  ularning  kimyo  sanoatida 
xom 
–
 
ashyo  sifatida  va  iste‘molchilar  tomonidan  esa  yoqilg`i  sifatida  ishlatish 
imkoniyatini  sodir  etadi.  Undan  tashqari  ularning  suyulishi  natijasida  hajmlarini 
kamayshi, barcha turdagi transport vositalari: temir  yo`l, quvur transporti, suv yo`li, 
avtomobil hamda aviatsiya transporti orqali tashish mumkin bo`ladi. 
Suyultirilgan  gazlarni  temir  yo`l  transporti  orqali 
–
  sisternalar  va  ballonlar 
bilan  jihozlangan  vagonlarda  tashiladi.  Maxsus  konstruktsiyaga  ega  bo`lgan 
sisternalar hajmi va ishlatish maqsadlariga ko`ra bir 
–
 biridan farq qiladilar. Propanni 
tashishda hajmi 54 m
3
 bo`lgan sisternalardan, butanni tashishda 60 m
3
 sisternalardan 
foydalaniladi.  Ikkala  turdagi  suyultirilgan  gaz  aralashmalarini  tashishda  esa,  98  m
3
 
sisternadan  foydalaniladi.  Sisterna  vagonlar:  saqlovchi  klapan,  xizmat  qilish 
maydonchasi,  narvon,  manometrni  ushlab  turuvchi  quvurchalar  bilan  jihozlangan. 
Saqlovchi  klapan,  sisterna  ichida  hosil  bo`ladigan  ortiqcha  bosim 
–
  2,16  MPa  ga 
moslangan. Sisternalarning asosiy texnik ko`rsatkichlari (XII.1-jadval) da keltirilgan. 
XII.1-jadval 
Suyuq gazlarni tashuvchi vagon 
–
 sisternalarning asosiy ko`rsatgichlari. 
Ko`rsatgichlar 
Suyultirilgan gazlarni tashish uchun sisternalar 
Propan 
Butan 
Propan va butan 
Sisterna hajmi, m
3
 
 
 
 
Geometrik 
54 
60 
98 
Ruxsat 
etilgan 
bosim 
kg/sm 
20 
8 
18 
Foydali 
46 
54 
83 
Tashqi o`lchamlari, m 
 
 
 
Sisterna diametri 
26 
2,8 
3,0 
Uzunligi 
10,65 
10,65 
14,5 
Idish (tara) og`irligi, t 
39 
35,6 
43 
 
Temir  yo`l  orqali  suyuq  gazlarning  ballonlarda  tashish,  yopiq  vagonlarda 
amalga  oshiriladi.  Ballonlarning  hajmi  50  l.  dan  bo`lib,  ularning  360  tasi  bitta  4 
–
 
o`qli  vagonga  ortiladi  ballonlar  vagonga  tik  yoki  yotiq  holatda  otiladi.  Xavfsizlikni 

---

179 
 
ta‘minlash  maqsadida,  ballonlar  tik  holatda  bo`lganda  ularga  rezina  xalqasi 
kiygaziladi,  yotiq  holatda  bo`lganda  esa,  ular  orasiga  maxsus  izolyatsiya  materiali 
quyiladi.