N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

 
XII.2. Temir yo`l transportida neft va uning mahsulotlarini tashish va 
temir yo`l estakadasi 
Boshqa transport vositalari ichida neft va uning mahsulotlarini tashishda, temir 
yo`l transporti asosiy o`rinni egallaydi. Bu transport orqali umumiy tashiladigan neft 
va  uning  mahsulotlarining 
40%
  tashiladi.  Asosan  bu  mahsulotlar  vagon 
–
 
sisternalarda, taxminan 
2%
  esa  bochkalarda, bidonlarda  va  konteynerlarda  tashiladi. 
Vagon  sisternalarining  yuk  ko`taruvchanlik  qobiliyati 
25,  50,  60,  90  va  120  t/m
3
 
bo`lib, ular ichida ko`p ishlatiladigan 
50
 va 
60 m
3
 sisternalar hisoblanadi (
XII.1-rasm
). 
Bu  vagonlar  universal  to`kuvchi  asbob,  saqlovchi  prujinali  klapan,  lyuk  va  narvon 
bilan  jihozlangan.  Saqlovchi  klapan  sisternaning  yuqori  qismida  bo`lib,  sisterna 
ichidagi  bosimni  kerakli  ko`rsatgichda  moslab  turadi.  Lyuk  (murkan)  ham  yo’qori 
qismida joylashgan bo`lib, u orqali ta‘mirlash ishlarini, tozalash hamda mahsulotlarni 
qo`yish  va  qizdirish  jarayonlari  amalga  oshiriladi.  Universal  to`kuvchi  asbob 
(
d=200mm
)  pastki  qismida  o`rnatilgan  bo`lib,  u  orqali  mahsulot  to`kiladi  (oqizib 
olinadi).    
Sisternalarning  tashqi  yuzasida  qizdirish,  bug`  ko’ylagi  yordamida  amalga 
oshiriladi. Isituvchi ko’ylak sisternaning pastki qismiga (y
armiga) o`rnatilgan bo`lib, 
unga suv bug`i kiritilib qizdiriladi. 
O`rnatilgan  to`kuvchi  asboblar  turli  xil  bo`lib,  qizdiruvchi  moslamalar  bilan 
jihozlangan. Masalan:  UTQA 
–
  universal  to`kuvchi  quyuvchi  asbob 
–
  qizdirmasdan 
to`kib,  qo`yishga  mo`ljallangan.  Yuqori  qovushqoq    va  yuqori  haroratda  qotuvchi 
neft va uning mahsulotlarini tashuvchi vagon sisternalar tashqi isituvchi ko’ylak yoki 
ichki  isituvchi  moslamalar  bilan  jihozlangan  bo`ladilar.  Yuqori  qovushqoqli  neft  va 
uning  mahsulotlarini  sisterna  ichida  qizdirish,  o`rnatilgan  quvur  sektsiyalari  orqali 
suv  bug`ini  o`tkazish  orqali  amalga  oshiriladi.  Sisternalarning  tashqi  yuzasida 

---

174 
 
qizdirish, 
bug` ko’ylagi  yordamida  amalga  oshiriladi.  Isituvchi  ko’ylak sisternaning 
pastki qismiga (yarmiga) o`rnatilgan bo`lib, unga suv bug`i kiritilib qizdiriladi (XII.2-
rasm). Issiqlikni isrof bo`lmasligi uchun sisternaning tashqi yuzasi issiqlik izolyatsiya 
qoplamasi bilan o`ralgan bo`lib, uning usti va esa metall qavati bilan o`ralgan bo`ladi. 
Bunday sisternalarni maxsus «Termos» sisternalari deb ataladi. 
BUTQA 
–
 bug` bilan; 
EUTQA 
–
 elektr energiya bilan qizdiriladi.