N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazakov

Lak bo'yoq qoplamalari. Har xil lak bo'yoq materiallari asosidagi polimer qoplamalarining ishlatish metall qurilmalarining korroziyadan himoya qilishdagi rivojlanayotgan yo‘nalishlardan biri hisoblanadi.
Neft va neft mahsulotlari, hamda ularning tarkibida suv va oltingugurt birikmalarini (H2S) bo‘lishi quvur va rezervuarlarning ichki yuzasini tez korroziyalanishini sodir etadi. Amaliy ma'lumotlarga qaraganda mahsulot tarkibidagi H2S ning miqdori 0,05% bo‘lganda quvur yoki rezervuar devorining yemirilishi 5 mm/yil ni tashkil etadi. Agar mahsulot tarkibida namlik bo‘lmasa, H2S korrozion aktiv hisoblanmaydi. Suv bo‘lsa korrozion aktiv hisoblanadi va korrozion jarayoni quyidagicha sodir bo‘ladi.
Neft va gaz sanoatida quvur va rezervuarlarning ichki yuzasini korroziyadan himoya qilishda epoksidli lak bo'yoq materiallari ishlatiladi. Lak bo'yoq materiallarini himoya qilish xususiyatlari qo‘shiladigan qotiruvchilar turiga va tegishlicha quritish sharoitiga bog‘liq bo‘ladi. Lak bo'yoq materiallarining qotiruvchilar sifatida alifatik aminlar va kichik molekulali poliamid smolalari ishlatiladi. Epoksidli lak bo'yoq tarkibiga qo‘shilgan qotiruvchilar, harorat ta'sirida epoksid gruppasi bilan kimyoviy reaksiyaga kirishib, lak bo'yoq materiallari molekulalarini bir-biri bilan bog‘lab qo‘yadi. Natijada, metall yuzasida hech narsada erimaydigan tikilgan lak bo'yoq materialining qoplamasi hosil bo‘ladi va yuqorida keltirilgan korroziya jarayonining bo‘lishini oldi olinadi.
Quvur va rezervuarlarning tashqi yuzasini atmosfera korroziyasidan himoya qilishda kerakli bo'yoqlar shisha qoplamali emallardan foydalaniladi.

6. 
   5. Neft-gaz-suv muhitida korroziyaning o‘ziga xos xususiyatlari
   

Qazib olinayotgan neft odatda o‘zining tarkibida qatlam suvi (erkin va emulsiya bilan qoplangan holda), har xil mineral tuzlar - NaCl, CaC1, MgCl₂ va boshqalar, hamda mexanik qo‘shimchalardan iborat bo‘ladi. Shuningdek neft tarkibida har xil organik (CH₄, C₂H₆ , C₃H₈, C₄H₁₀, C₅N₃₂) va noorganik (H₂S, CO₂) gazlar mavjuddir. Neft tarkibidagi turli tumanlik uni qazib olish, tozalash, saqlash, transport qilish va ishlov berishda qo‘llaniladigan jixozlarning korroziyalarga uchrashiga sabab bo‘ladi. Ayniqsa bu sohada ishlatiladigan quvurlar va po‘lat rezervuarlar korroziyasi bir vaqtning o‘zida kimyoviy va elektrokimyoviy korroziyalarga uchraydi.
Qazib olinayotgan tabiiy uglevodorod gaz CH₄, C₂H₆ , C₃H₈, va h.k. parafin qatoridagi (Cnfan) uglevodorodlardan va boshqa og‘ir uglevodorodlardan tarkib topgan. Gazlar tarkibida H₂S, CO₂, organik birikmalar va suvlar bo‘ladi. Shuningdek qazib olinayotgan mahsulot tarkibida minerallashgan suvlar, hamda agressiv komponentlarning bo‘lishi elektrolit muhitini yaratadi. Neft va gazni qazib olish va tayyor mahsulot ko‘rinishiga keltirgunga qadar har xil korroziya muhitlari va korroziya turlari vujudga keladi. Neft va gazni qazib olishda smola-parafinlar, emulsiyalar, H₂S, CO₂ larning bo‘lishi quvur, rezervuarlar va boshqa jixozlarda, kimyoviy va eletrokimyoviy ichki va tashqi korroziya jarayonlarining kechishi zaruriy himoya usullarini qo‘llashini talab qiladi.
Jixozlarning ichki korroziyasi ishchi muhit bilan kontakt natijasida sodir bo‘lib, tashqi korroziyasi esa tashqi muhit - atmosfera sharoiti, tuproq tarkibi, adashgan toklar ta'siri kabilar bilan bog‘liqdir.
Tashqi korroziyaga qarshi elektrokimyoviy usullar, izolyatsion qoplamalar bilan qoplash kabi usullar qo‘llaniladi.
Ichki korroziyaga qarshi himoya izolyatsion qoplamalar qoplash, ishchi muhitga kimyoviy reagentlar, ingibitorlar, bakteritsidlar kiritish, Shuningdek texnologik uslublar - agressiv muhitni normal muhitga aylantiruvchi emulsiya hosil qilish, jixozni sovitish, metall jixozning agressiv muhitda ishlash vaqtini kamaytirish kabi yo‘llar bilan erishiladi.
Neft va gaz qazib olishda kon muhitida yuqori miqdorda oltingugurt birikmalarini va kislorodning bo‘lishi muhit korrozion faolligini oshiradi.