N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazakov

5. Taxminan isitilgan neft va neft mahsulotlarinihaydash

(issiq haydash)
Qovushqoqligi yuqori va yuqori haroratda qotuvchi neft va uning mahsulotlarini taxminan isitib quvurlar orqali haydash ko'p qo'llaniladigan usullardan biri hisoblanadi. Buni “issiq haydash” deyiladi. Buda neft yoki uning mahsulotlari quvurning bo'sh punktida kompressor va nasos yordamida magistral quvurga haydaladi. Magistral quvur trassasi uzunligini har 25-100 km.gacha bo'lsa mahsulot soviydi va qaytadan isitish uchun issiqlik stantsiyalari ishlatiladi. Quyidagi chizmada issiq haydash (issiq quvur) ning texnologik chizmasi kiritilgan (XIV.2- rasm).

XIV.2-rasm. Issiq magistral quvurining texnologik chizmasi:
1-quvuri; 2-rezervuar saroyi; 3-nasos, 4-qo'shimcha isituvchi;5-asosiy nasos; 6-oraliq issiqlik stantsiyalari; 8-9-issiqlik stantsiyasi; 10-11-oraliq issiqlik stantsiyasi; 12-neftni qayta ishlash zavodining xom ashyo saroyi.

Issiq haydashning texnologik jarayoni quyidagicha. Neft kon issiq quvur (1) orqali bosh haydovchi stantsiyaning rezervuarlar saroyiga uzatiladi (2). Rezervuarlarda qizdirilib, qo'shimcha isituvchi jihozga (4) beriladi. U yerdan neft oqimi quvurning asosiy nasosiga (5) kelib, u orqali neft magistral quvuriga haydaladi. Neft quvur bo'yicha harakati davomida sovib boradi va ma‘lum navbatda ishqalanish yo'qotishni oshishini sodir etadi. Neftni ma‘lum masofaga tashish (jo'natish) uchun quvur uzunligida oraliq issiqlik stantsiyalari isitiladi. Agarda neft uzoq masofaga haydaladigan bo'lsa, oraliq issiqlik qurilmalari quriladi (8). Bu issiqlik stantsiyasi (9) bilan birga bo'ladi. Texnologik chizmada yana 2 ta oraliq issiqlik stantsiyalari (10 va 11), hamda neftni qayta ishlash zavodining xom ashyo rezervuarlar saroyi (12) ga keltirilgan.

Hozirgi paytda dunyo bo'yicha 50 taga yaqin issiq magistral quvurlar mavjud bo'lib, ular orqali isitilgan neftlar haydalgan. Shulardan biri eng katta (uzunligi va diametri bo'yicha) issiq quvur “Uzen - Quybishev” quvuridir.
XIV.6. Quvur uzunligi bo'yicha haroratning kamayishi
Isitilgan neft va uning mahsulotlarini haroratini quvur uzunligi bo'yicha kamayishi quyidagi grafikda keltirilgan.
Keltirilgan grafikdan ko'rinib turibdiki, suyuqlik harorati pasayishi quvurning bosh qismidan uning oxirgi qismiga qaraganda keskin suratlar bilan kamayadi.