N. T. Alimxodjayeva z. A. Ikramova

In vitro
karbon kislotalarning betta - oksidlanishi 3% li vodorod peroksid 
ishtirokida amalga oshadi. 
I n v i v o α - oksidlanish jarayoni peroksisomalarda amalga oshadi. Bu 
jarayon
bu
zilishi oqibatida
refsum sindromi rivojlanib, miyada fitan kislota 
yig‗iladi.
M o l e k u l a s i d a i k k i t a k a r b o k s i l g u r u h COOH bo‗lgan 
va faqat birlamchi bog‗ tutgan birikmalarga to‗yingan i k k i a s o s l i k a r b o 
n (dikarbon) kislotalar deyiladi. Ularning eng oddiy vakili HOOC-COOH oksalat 
kislotadir. 
Oksalat kislota—eng oddiy ikki asosli kislotadir. Uning tuzlarini oksalatlar 
deyiladi. Ularning ba‘zilari qiyin eriydi va buyrak va siydik qopida toshlar hosil 
qiladi (oksalat toshlari). Bunday tuzlarga kalsiy oksalat kiradi.
To‗yingan ikki asosli karbon kislotalar bir asosli karbon kislotalarga nisbatan 
kuchliroq, ular oson dissostilanadi. Ular bir asosli kislotalarga xos barcha 
kimyoviy reaksiyalarga kirishadi.

---

151 
Bundan tashqari, faqat ikki asosli kislotalar uchun xos bo‗lgan reaksiyalar 
ham mavjud. Ular bir asosli kislotalarga nisbatan turg‗un emas. Qizdirilganda 
dekarboksillanish, yoki degidratlanish reaksiyalariga uchraydi.
Masalan, oksalat 
kislota qizdirilsa birinchi bosqichda dekarboksillanib karbonat angidrid va 
chumoli kislota hosil bo‗ladi.
HOOC-COOH

CO
2
+HCOOH 
Ikkinchi bosqichda chumoli kislota suv va uglerod (II) oksidga ajraladi. 
HCOOH

H
2
O + CO
2
Malon kislota qizdirilganda dekarboksillash reaksiya sodir bo‗lib, sirka kislota 
bilan karbonot angidrid hosil bo‗ladi. 
Dekarboksillash reaksiya 
in vitro
qizdirganda amalga oshadi,
in vivo
dekarboksilaza fermenti ishtirokida amalga oshadi.
Y u q o r i m o l e k u l ya r t o‗ y i n g a n k a r b o n k i s l o t a l a r
C
15
H
31
COOH – palmitin kislota, C
17
H
35
COOH – stearin kislotalar hamma karbon 
kislotalar xossalarini namoyon qiladi. Ular ko‗p atomli spirt glitserin bilan 
reaksiyaga kirib yoglar hosil qiladi.
T o‗ y i n m a g a n yu q o r i m o l e k u l ya r k a r b o n k i s l o t a l a r
C
17
H
33
COOH – olein kislota, C
17
H
31
COOH –linol kislota, C
17
H
29
COOH – linolen 
kislotalar hamma karbon kislotalar xossalarini namoyon qiladi. Glitserin bilan 
reaksiyaga kirishib moylar hosil qiladi.

---

152 
Karbon kislotalar va ularning hosilalari tibbiyotda keng qo‗llanadi. Sirka 
kislotaning kaliyli tuzi CH
3
COOK kuchsiz siydik haydovchi xossaga ega. 
Qo‗rg‗oshin 
asetatning 
suyultirilgan 
eritmasi 
teri 
va 
shilliq 
pardalar 
yallig‗langanda ishlatiladi. Izovalerian kislota (CH
3
)
2
CH – CH
2
–COOH valerian 
nastoykasi, validol va bromizoval kabi moddalar tarkibiga kiradi va 
tinchlantiruvchi xususiyatga ega. Natriy benzoat C
6
H
5
COONa kuchsiz 
dezinfeksiyalovchi va balg‗am ko‗chiruvchi vosita.