N. T. Alimxodjayeva z. A. Ikramova


I-BOB. ORGANIK BIRIKMALARNING SINFLANISHI VA



Download 4,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/168
Sana18.02.2022
Hajmi4,18 Mb.
#451182
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   168
Bog'liq
bioorganik kimyo

 I-BOB. ORGANIK BIRIKMALARNING SINFLANISHI VA 
FAZOVIY TUZILISHI 
 
ORGANIK BIRIKMALARNING SINFLANISHI VA NOMLANISHI
Mashg„ulotning maqsadi:
Biologik aktiv moddalarni sinflanishi va ularni 
kimyoviy nomlanishning usullari to‗g‗risida tushuncha berish.
 
Ko„riladigan savollar 
1.
Organik birikmalarning sinflanishi. 
2.
Organik birikmalarning nomlanishi: 
3.
Ochiq zanjirli birikmalarni nomlanishi 
4.
Siklik birikmalarni nomlanishi 
5.
Aromatik birikmalarni nomlanishi 
6.
Organik birikmalarning tuzilishini o‗rganishning ahamiyati. 
Mustaqil tayyorlanish uchun o„quv adabiyotlar 
 
1.
A.G. Mahsumov, A.J..Jo‗raev «Bioorganik kimyo» Toshkent, «O‗zbekiston 
milliy ensiklopediyasi» 2007. (10-35 bet). 
2.
Н.А. Тюкавкина. Руководство к лабораторным занятиям по 
биоорганической химии. M., «Медицина» 1985 г. (24-36 стр). 
3.
Н.А. 
Тюкавкина, Ю.И.Бауков. «Биоорганическая химия» М., 
«Медицина» 1965 г. (16-28 стр). 
Organik birikmalar ikki asosiy xususiyatiga qarab s i n f l a n a d i: 
1. Molekulaning uglerod skeletini tuzilishi; 
2. Molekuladagi funksional guruhning tabiati. 
Uglevodorod skeletini tuzilishi bo‗yicha organik birikmalar quyidagi 
guruhlarga bo‗linadi: 


12 
1. Asiklik birikmalar; 
2. Siklik birikmalar. 
Uglevodorodlarning sinflanishi 1 - sxemada ko‗rsatilgan.
Sxema 1
A s i k l i k ugleodorodlarga ochiq zanjirli birikmalar mansub. Ularning 
eng oddiy vakili alifatik uglevodorodlardir. 
A l i f a t i k uglevodorodlar to‗yingan va to‗yinmagan uglevodorodlarga 
bo‗linadi.
To‗yingan uglevodorodlarga alkanlar - CnH
2n+2
, to‗yinmagan uglevodorodlarga
alkenlar - CnH
2n
), alkinlar - CnH
2n-2
, alkadiyenlar - CnH
2n-2 
kiradi.
Ularda 
uglerod 
atomidan 
tuzilgan 
zanjir 
tarmoqlangan, 
yoki 
tarmoqlanmagan bo‗ladi: 
S i k l i k birikmalar o‗z navbatida quyidagilarga bo‗linadi: 
1. Karbotsiklik; 


13 
2. Geterotsiklik birikmalar. 
K a r b o s i k l i k birikmalar uglerod atomlaridan tuzilgan halqaga ega 
bo‗lib, o‗z navbatida alisiklik - CnH
2n 
va aromatik - CnH
2n-6 
birikmalarga 
bo‗linadi. Alisiklik birikmalar o‗z navbatida to‗yingan (sikloalkanlar) va 
to‗yinmagan (sikloalkenlarga ) birikmalarga bo‗linadi. Sikloalkanlar: siklopropan, 
siklobutan, siklopentan, siklogeksanlar, sikloalkenlarga siklopropen, siklobuten, 
siklopenten, siklogeksen va boshqalar kiradi.
Halqadagi uglerod atomlari soni uch va undan ko‗p bo‗lishi mumkin. Katta 
halqali sikloalkanlarda uglerod atomlari soni 30 va undan ortiq bo‗lishi mumkin 
(makrosiklik).
A r o m a t i k uglevodorodlar - arenlarga benzol va uning hosilalarini kiritish 
mumkin. Naftalin va fenantren kondensirlangan benzol halqasi saqlagani uchun 
politsiklik arenlar deyiladi.
G e t e r o s i k l i k birikmalar ham halqali tuzilishga ega bo‗lib, halqada 
uglerod atomlaridan tashqari bitta yoki bir nechta geteroatomlar (geteroatom - 


14 
ugleroddan boshqa har xil atomlar: kislorod, azot, oltingugurt) bo‗ladi. 
Organik birikmalar tarkibidagi funksional guruh tabiatiga ko‗ra ham 
sinflanadi.
F u n k s i o n a l guruh deb, organik birikmalarning kimyoviy xossalarini va 
ma‘lum bir sinfga taalluqliligini belgilovchi atom yoki atomlar guruhiga aytiladi.
Organik birikmalardagi funksional guruhlar birikmalarning qaysi sinfga 
kirishini belgilaydi. Masalan: spirtlar (-OH guruh) aldegidlar (- CHO guruh) va 
boshqalar.

Download 4,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   168




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish