N sh. Abdullayev, M. Z. Komilov, Q. X. Majidov, D. S. Murodov

Makkajo‘xori murtaklari makkajo‘xori donidan krax-
mal, patoka, spirt va boshqa mahsulotlar olishda hosil bo‘ladi. 
Makkajo‘xori murtaklari dondan ikki usulda ajratib olinadi: qu-
ruq (un yorma va ozuqaviy konsentrat korxonalarida) va ho‘l 
usulda (kraxmal-patoka zavodlarida). Quruq usulda makkajo‘xori 
donlari dastlab 18–20% gacha namlanadi va taram-taram vallar-

---

43
da ishlov beriladi. Keyin saralash va tozalash qurilmalarida mur-
tak massasidan endospermning kraxmalli zarrachalari ajratiladi. 
Murtakni ho‘l usulda ajratishda makkajo‘xori doni sulfat kis-
lotasining suvli eritmasi bilan namiqtiriladi, keyin diskli mayda-
lagichlarda maydalanadi va flotatsion turdagi separatorlarda mur-
tak ajratiladi. Murtak uch marta kraxmaldan tozalanadi va dastlab 
mexanik usulda, keyin quritib namlikdan ajratiladi. Nam usulda 
murtakdan quruq usuldagiga nisbatan sifati past yog‘ hosil bo‘ladi. 
Quruq usulda olingan makkajo‘xori murtaklarining fraksion 
tarkibi: qobiq – 0,7%; yuqori qismlar – 6,0%; chexlik (donni 
o‘zak bilan bog‘lovchi band) – 5,2%; murtaklar – 78,8%; en-
dosperm – 9,2%.
Chiqindilar ko‘rinishida olinadigan kepak va murtakning 
kimyoviy tarkibi quyidagi jadvalda keltirilgan.
20-jadval