N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

4. 0 ‘QUV MATERIALINI MUAMMOLI
BAYON QILISH
M u a m m o l i bay o n qilishda o ‘q u v c h ila r bilim ni qidirishda 
ishtirok etad ilar, qidirishga q o ‘sh ilad ila r va u lar o 'z la rin i il- 
m iy yangilikni o c h ish ish tirokchila riday his qiladilar.
M u a m m o l i b a y o n qilish u c h u n o ‘quv m ateria li ta n la s h - 
d a u n in g d u n y o q a r a s h n i s h a k lla n t i r i s h d a g i a h a m i y a ti g a , 
o ‘q u v c h ila r n in g ilmiy b ilim lar (yoki bilish) m etodologiyasi 
m asalalari bilan tanishtirilishiga, tabiat sirlariga sekin asta 
kirib b o ris h n in g k o ‘rsatilishiga, fu n d a m e n t a l n azariyalarning
79

---

t u g ‘ilishiga, fu n d a m e n ta l fizik e k s p e rim e n tn in g ah a m iy a ti va 
roliga e ’t ib o r berilishi lozim . B uni a m a lg a osh irish d a fizika 
j u d a b o y m aterialga ega.
M u a m m o l i bay o n qilish o ‘quv m ateriali ju d a yangi b o ‘lsa 
yoki o ‘q u vchilarga savol-javob qilish u c h u n o g ‘irlik q ilganda 
a m a lg a oshiriladi. M u a m m o l i b a y o n qilishda o ‘qituvchi m a -
te ria ln i o d d iy b a y o n q ilm a ydi. U m u a m m o ustida to v ushini 
c h i q a r i b gap irib fikr y u rita d i, un i hal e tis h n in g m u m k i n
b o ‘lgan yo'llarin i k o ‘rib ch iq ad i va sekin asta t o ‘g ‘ri y e c h im - 
ga olib keladi. Bu v aqtda o 'q u v c h ila r m u h o k a m a qilish m a n -
tiq in i, u n in g tahlilini q a n d a y olib b o rish kerakligini o ‘rg a n a- 
d ila r va m a te ria ln i c h u q u r r o q o 'z la sh tira d ila r.
M isol tariq a sid a b u t u n d u n y o to rtish is h q o n u n in i va Ke- 
vendish tajribasini m u a m m o li bay o n qilishga t o ‘xtalib o ‘tamiz. 
B a y o n qilishni q u y id ag ich a b oshlaym iz.
A g a r Y er bilan Q u y o sh o ra sid a h e c h q a n d a y o ‘za ro t a ’sir 
k u c h i b o ‘lm asa, Y e m i Q u y o s h a tro fid a aylanish o rbitasida 
u s h l a b tu r i s h u c h u n (a y la n ish n i sa q la sh u c h u n ) q a n d a y
k o ‘n d a la n g kesim ga ega b o ‘lgan p o ‘lat sim zarurligini hisob- 
lab to p a m iz . Y er massasi