N. Rahmatullayeva A. Kamalov ijtimoiy menejment

10.2. Tashkiliy munosabatlarga ta‟sir etuvchi omil

Zamonaviy menejmentda tashkilotlar va tashkiliy munosabatlarning ahamiyati ortib borishiga ikki omil ta‘sir ko‗rsatmoqda:

1. 
   XX asr oxirida vujudga kelgan fan va texnika taraqqiyoti ulkan imkoniyatlarga ega bo‗lgan «EVM», «Glavkosmos», «Jeneral motors» kabi gigant korxonalarning tashkil etilishga sabab bo‗ldi. Inson tashkilotlar bilan butun umri davomida bog‗liq bo‗lganligi sababli, ular odamlarning turmush darajasini belgilaydi.
   

2. 
   Tashkiliy munosabatlar tizimida ijtimoiy resurs ahamiyatining oshishi. XIX asr oxiri XX asr boshlaridan boshlab ijtimoiy resurs
   

193

tashkiliy munosabatlarni boshqarishning asosi sifatida yuzaga chiqdi. Hozirgi zamonda tashkilot nafaqat ma‘lum bir vazifani bajaruvchi
xo‗jalik subyekti, balki odamlar va guruhlarni o‗zaro ta‘sir etish muhitiga aylandi. Turli ijtimoiy guruhlarni yaxlit faoliyat ko‗rsatishini ta‘minlash XX asrning eng katta muammolaridan biri hisoblanadi. Bu muammoni hal etishning rasmiy va norasmiy usullari mavjud. Norasmiy usul ko‗p hollarda rasmiy usuldan ustunligini namoyon qilmoqda. Norasmiy usul birinchi bo‗lib AQSh korxonalaridan birida Meyo boshchiligida o‗tkazilgan tajribadan boshlangan. Bu tadqiqot natijasida Teylorning klassik nazariyasiga zid bo‗lgan ko‗pgina omillar muvaffaqiyatga erishishning asosi qilib belgilandi.
Insonni tushunish, uning imkoniyatlariga to‗g‗ri baho berish, umuman, inson omiliga katta e‘tibor berish menejment inqilobining asosi hisoblanadi. Shuning uchun fanda kuchli ijtimoiy tashkilot (rasmiy va norasmiy tuzilma bilan) qurish texnologiyasi ishlab chiqilmoqda.
Olimlar fikricha, eng maqbul tashkiliy tuzulma tarkibiga quyidagi omillar kiritilishi kerak:

• 
  tashkilot ijtimoiy maqsadlarini tatbiq qilish texnologiyasi doimiy ravishda yangilanib turishi;
  

• 
  menejerlarni tashkilotdagi inson xulqi nazariyasi va amaliyoti, odamlarning ijod potensialini yuzaga chiqarish yo‗llari, o‗z-o‗zini boshqarish va muomala madaniyatiga o‗rgatish. Nafaqat menejerlarni o‗qitish texnologiyalarini ishlab chiqish, balki iqtidorli odamlarni yoshligidan menejerlikka tayyorlash uchun bilimlarning maxsus ijtimoiy sohasi vujudga keladi. Menejerlarni tayyorlash turli davlatlarda turlicha amalga oshiriladi. Hozirgi paytda boshqaruv mustaqil va eng og‗ir soha hisoblanadi. Zamonaviy menejerda ijodkorlik, strategik fikr yuritish, ko‗pchilikni birlashtirish va yangiliklarga intilish kabi xususiyatlar qadrlanadi.
  

194

Rivojlanayotgan kuchli raqobat muhitida samarali faoliyat olib boruvchi korxonalarni loyihalashtirish texnologiyalari va prinsiplari menejerlar tomonidan ishlab chiqiladi. Bu quyidagilarni o‗z ichiga oladi:

1. 
   korxona strategiyasini ishlab chiqish texnologiyasi;
   

2. 
   ijtimoiy maqsadlarni yuzaga chiqarish va amalga oshirish. Tashkiliy strategiya muammolarni ma‘muriy usul bilan emas, balki
   

o‗z ichki imkoniyatlaridan foydalangan holda hal qilishga qaratilgan bo‗lishi kerak. Har bir yirik tashkilotda ijtimoiy muammolarni hal qilish, ichki nizolarni bartaraf qilish va personalni samarali boshqarish maxsus bo‗limlari tashkil etilgan. Bundan tashqari, bu muammolarni hal etishda maxsus ilmiy-tadqiqot institutlari maslahatlaridan ham foydalaniladi.