N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

p a ss iv
turiga bino va inshoatlar, 
aktiv
turiga esa quvvat m ashina va uskunalari, 
ishchi m ashina va uskunalar, transport vositalari, texnologik liniyalar, y a 'n i biron- 
b ir turdagi m ahsulot yaratishda foydalaniluvchi m ehnat qurollari kiritiladi.
Ishlab 
chiqarish 
m iqyosining o ’sishi 
va boshqa 
ijobiy o 'zg arish lar 
sharoitlarida, b a'zan korxonaning asosiy fondlari, jum ladan, ishchi m ashinalar va 
uskunalar, ishlab chiqarish binolari, qurilm alar va hokazolar yetm ay qoladi. 
B unday hollar r o 'y berganda korxona shartnom a asosida o 'z ig a kerakli b o ’lgan 
asosiy fondlam i yollaydi va u lar ijaraga olingan hisoblanadi. Ijaraga beruvchi va 
ijaraga oluvchi o 'rtasid a yuzaga keluvchi m ulk m unosabatlari lizing deb ataladi 
(ingl. L ease - ijara).
A sosiy fondlarning um um iy hajm ida alohida guruhlarining qiym at b o 'y ich a 
o 'z a ro nisbati asosiy fondlarning turlar b o 'y ich a tuzihnasini aks ettiradi ham da 
am aliyotda foizlarda o'lch an ad i. K orxona asosiy ishlab chiqarish fondlari 
tuzilm asining, birinchi o 'rin d a uning aktiv qism ini - m ashina va asbob-uskunalam i 
k o 'p ay tirish g a y o 'n altirilg an takom illashtirishdan m anfaatdor b o 'lish i lozim. 
U lam ing ulushi qanchalik yuqori bo 'Isa, ishlab chiqarilayotgan m ahsulotlar 
m iqdori shunchalik katta b o 'la d i va aksincha.
2. A sosiy fo n d la rn in g tarkibi va tasn ift
S anoat korxonasining asosiy fondlari bajaradigan har x il vazifalariga binoan 
turli-tum an shakllari uchraydi. SH uning uchun ulam i to ’g ’ri klassifikasiyalash 
m uhim aham iyatga ega.
Ishlab chiqarishda qatnashadigan asosiy fondlam i iqtisodiy statistika ulam i 
ishlab chiqarishdagi 
vazifasiga qarab klassifikasiyalaydi. 
Ishlab chiqarish 
qurollarini ishlab chiqarishdagi vazifasiga qarab 3 qism ga ajratiladi:
62

---

•/ 
Ishlab chiqarish suyak va m uskul tizim i (stanoklar, m ashinalar,
a p p a r a tla r
va h.k.z.)