N. M. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sh. Sobirov

7-BO‘LIM
MATN
 
46-dars. MATN VA UNING MAQSADI. HIKOYA MATNI 
Topshiriq
. 
Matnni  o‘qing.  Matn  tuzuvchining  maqsadini  aniqlashga 
harakat  qiling.   
Otamning o‘gitlari
Tuman gazetasiga kichik-kichik xabarlar yozib turardim. Bir kuni 
rahmatlik otam yonlariga chaqirib:
– Mayda-chuyda xabarlar yozishingni qo‘y, o‘g‘lim. Endi kattaroq 
bir narsalar yozgin, to‘rt odam o‘qib, bir-biriga aytadigan bo‘lsin! – 
dedi. (A.Jo‘rayev)
  
Bilib oling.
 
O‘zaro  va  tarkiban  bog‘langan  gaplar 
ketma-ketligidan  iborat  yozma  yoki  og‘zaki  shakldagi 
yaxlit  birlik 
matn  sanaladi.  Matn  tuzuvchi  muayyan  voqea-hodisa 
yoki  narsa,  shaxs  haqida  hikoya  qilish,  ularni  tasvirlash  yoki  ular 
haqida  muhokama  yuritish  kabi  maqsadlarni  ko‘zda  tutishi  mumkin.  
! Esda saqlang.
  Mazkur  maqsadlarga  muvofiq  matnlarning 
quyidagi  turlari  farqlanadi:  1)  hikoya  matni;  2)  tasviriy  matn;            
3)  muhokama  matni. 
200-mashq. 
Matnni  o‘qing.  Yozuvchining 
«
Oldingdan oqqan 
suvning qadri yo‘q
»
  matalining  mazmuni  borasidagi  muhokamasiga 
munosabatingizni  bildiring.
«Oldingdan  oqqan  suvning  qadri  yo‘q»  deydilar.  
Chindan 
ham  shunday.  Oldimizdan  oqqan  suvni  uvol  qilsak  –  chidaydi. 
Qo‘limizni  yuvsak  –  chidaydi.  Betimizni  chaysak  –  chidaydi. 
Boringki,  oyog‘imizni  yuvsak  ham  –  chidaydi.  Ammo...  Oldimizdan 
oqqan  suvga  tupursak,  cho‘p  tiqib  loyqalatsak,  boshidan  mag‘zava 
ag‘darsak...  Oldimizdan  oqqan  suvning  gunohi  nima  o‘zi?!  
(O‘.Hoshimov) 
http://eduportal.uz

---

91
201-mashq. 
Matnni  ko‘chiring.  Matndagi  hikoya  maqsadini  izohlang.
Shundan  keyin  har  kuni  kelib,  xabar  olib  turish  odatim  bo‘lib 
qoldi.  Uni  davolayotgan  shifokorlar  bilan  uchrashib,  ahvolidan 
xabar  olib  turdim,  yaxshiroq  qarashlarini  iltimos  qildim.  Uch-
to‘rt  kun  o‘tgandan  keyin  o‘rnidan  turib  yuradigan  bo‘ldi.  Meni 
ko‘rganda,  chehrasi  ochilishini  sezib,  bir  qadar  sevinib  qo‘ydim. 
Kasalxona  bog‘iga  chiqib  o‘tirib,  ancha-muncha  suhbatlashadigan 
bo‘lib  qoldik.  Oramizdagi  rasmiy  munosabat  xiyla  arib,  qandaydir 
inoqlik  paydo  bo‘ldi. 
(U.Nazarov)