N. J. Toshmanov rivojlanish biologiyasi

Cell 
Biology
, A Short Course, Second edition, Printed in the United States of America- 2014. 51-52 бетлар
 

---

36 
 
U  elementar  biologik  membrana  tuzilishiga  ega  bо„lib,  lipoproteiddan  tashkil 
topgan. 
 
 
6-rasm. Hujayra qobig„iiing tuzilishi (sxema). 
 
Ichki  zona  lipoproteid  membranaga  tegib  yotuvchi  sitoplazmaning  yupqa 
qismidan  iborat.  Bu  yerda  organoidlar  bо„lmay,  sitoplazmadan  mikrofilamentlar 
kelib  tugaydi.  Mikrofilamentlar  qisqaruvchi  oqsillar  ushlagani  uchun  ichki  zona 
hujayra  membranasining  harakatida  muhim  rol  о„ynaydi.  Bu  harakat 
psevdopodiyalar  hosil  qilish  va  fagotsitoz,  pinotsitoz  protsesslarida  botiqlar  hosil 
qilish bilan belgilanadi. 
Elektron  mikroskop  ostida  membrana  6–10  nm  qalinlikda  bо„lib,  har  bir 
qavatning qalinligi taxminan 2,5 nm. Ikki chetki qavati tо„qroq, о„rta qavati oqish 
kо„rinadi. 
Plazmolemmaning  bunday  tuzilishi  hayvon  hujayrasining  evolyutsiyasi 
davrida  paydo  bо„lgan. Hujayra  qobig„i  modda  almashinuvida ishtirok  etish  bilan 
barobar  hujayra  harakatini,  ularning  о„zaro  bir-birini  tanib  olish,  informatsiya 
almashish, bir-biri bilan birlashish, spetsifik ta‟sirlarni qabul qilish kabi faoliyatlar 
majmuasini surunkali bajarib turadi. 
Elektron  mikroskopik  о„rganishlar  plazmatik  membranani  har  xil 
hujayralarda  emas,  balki  bir  hujayraning  о„zida  ham  murakkab  tuzilishga  ega 

---

37 
 
ekanini kо„rsatib berdi. Hujayra qobig„ining maxsus strukturalari turli xil bо„lgani 
uchun  hujayraning  qaysi  qismida  joylashganiga  qarab  ular  uchta  asosiy  turga 
bо„linadi.  Bular  hujayraning  ustki  yuzasida,  yon  yuzasida  va  bazal  qismida 
joylashgan maxsus tuzilmalardir.