N iz o m iy n o m id a g I to sh k en t davlat ped a g o g ik a universiteti mamasoli jumaboyev

Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga o'qib, hikoya qilib beriladigan
ertaklar
Bu yoshdagi bolalarga tavsiya etiladigan ertaklarning hajmi 
qisqa,mazmuni sodda bo'ladi. Awal eslatib o'tganimizdek bu yoshdagi bolalar 
hali olam nima ekanligini bilmaydilar. Shuning uchun bu yoshdagi bolalarga 
tavsiya etiladigan ertaklar tabiat, hayvonot olami, do'stlik, mehnat ahli, 
jamoa, odob-axloq to'g'risida bo'lishi foydadan xoli bo'lmaydi.
Bu davr bolalariga «Chivinboy», «Qizganchiq it», «Tuyaqush bilan 
qoplon», «Maqtanchoq quyon», «Rostgo'y bola», «Arilaming g'azabi», 
«Tulki bilan tuma», «Sholg'om», «Qumursqa», «Kaptar sovg'asi» kabi 
ertaklami o'qib berish foydadan xoli bo'lmaydi.
Bog'cha tarbiyachilari va ota-onalar oldida turadigan ishlardan eng

---

muhimi kichkintoylami mehnatga muhabbat ruhida tarbiyalashdir. Shuning 
uchun ham bolani yoshligidan boshlab bir ishga o‘rgatish, kichkina 
vaqtidanoq unga bir yumush berib, ish qilishga odatlantirish lozim. Tili 
chiqib, u yerga, bu yerga yura boshlagan vaqtida ham bolaga biror ish 
berish lozim. Unga beriladigan bu ish ahamiyatsiz, hatto «ish» nomi berishga 
loyiq bo'lmasa ham, undan keladigan foyda zo‘rdir. Chunki unday ishlar 
bolani ishni sevishga o'rgatadi.
Ammo bu borada shu narsani ham ta ’kidlab o'tish kerakki, bu 
malakalar birdan hosil bo'lmaydi, balki asta-sekin yuzaga keladi. Lekin 
zaminni juda erta, bog'chadan boshlab qo'yish kerak. Bolada mehnat qilish 
malakasi vujudga kelsa, u ota-onasi, kattalaming ko'rsatib turishini kutib 
o'tirmay, o'zi eplab ketaveradi.
Bu yerda yana bir muhim narsani ta’kidlab o'tish kerak. Ishga o'rganish 
va o'rgatishda diqqat qilinadigan yana bir narsa har ishni o'z vaqtida bajarishdir. 
Ishga odatlanish qancha muhim bo'lsa, ishni o'z vaqtida bajarish undan 
ham muhimroqdir. Har ishni o'z vaqtida bajarmay, keyinga qoldirish ko'p 
ishlaming yig'ilib qolishiga, ko'pining yuzaki, sifatsiz ishlanishiga yoki 
butunlay qolib ketishiga sabab bo'ladi. Shuning uchun har ishni o'z vaqtida 
g'ayrat va matonat bilan bajarish lozim. Chunki dunyodagi barcha tirik 
narsalar harakat qiladi, intiladi va shu tufayli hayot uchun zarur bo'lgan 
narsalarga erishadi. Hatto, eng zaif hisoblangan arilar, chumolilar va qushlar 
ham intilishda bo'lib, yozdan tashqari, qish g'amini ham yeydilar.
Gapning lo'ndasi har bir tirik jon yashash uchun harakatda va 
intilishdadir. O'rgimchakka nazar soling, u tirikchilik dardida doimo to'qish 
bilan ovora, agar to'rining biror yeri buzilsa, darhol ta’mir etish va 
tuzatishga kirishadi.
Barcha insonning birinchi vazifasi — kishining yurish turishi va yashashi 
uchun zarur bo'lgan halol rizq topib, yeyish-ichishga yetarli narsa hosil 
qilish. Bunga esa tirishqoqlik, intilish orqali erishiladi.
Bu borada xuddi inson kabi tinib-tinchimas mehnatkash qumursqalar 
va ular haqida xalq to'qigan «Qumursqa» ertagini shu yoshdagi bolalarga 
o'qib, hikoya qilib, aytib berish yaxshi samara beradi.
Kichkina bolalar u yoqda tursin, hatto, kattalar ham uncha 
mensimaydigan qumursqaning ishchanligini, kechasi-yu-kunduzi tinmay 
mehnat qilishini uni kuzatgan odam sezadi, xolos.
Hayotda shunday: kim ko'p ishlasa, tinim bilmay mehnat qilsa sog'ligi 
yaxshi bo'ladi, boy-badavlat yashaydi, hech kimga hech qachon xor-zor 
bo'lmay umr kechiradi. Qumursqa maqtanchoq emas, u oddiy va sodda. 
Shu oddiyligi, soddaligi, mehnatkashligi bilan ajralib turadi.
Savol-javoblarda muz, bulut, quyosh, yomg'ir, yer, o't, mol, bo'ri, 
merganu sichqon kabilardan ham qumursqa ustun chiqadi. Qumursqaning 
o'ziga berilgan ta ’riflarda ham bu ma’no ko'zga yaqqol tashlanib turadi:

---

—