N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

M.Ya.BASOV
M .Y A .B y a s o v   psixolo giya  rivojiga  ulkan  his sa  q o 's h g a n   m as h h u r  rus 
psixologi.  U  1892-yiI  oddiy   deh qon  oilasida  ta vallu d  topgan.  “ Bolalar  ustida 
psixolo gik  ku zatish   m etodikasi”  va  “ U m u m i y   ped o lo g iy a  asosla ri”  nomli  asarlar 
muallifi.  B un d an   ta shqari,  “ Erk  funksio nal  p sixologiya  predm eti  sifatida”  (1923) 
asari  k o ‘pch ilik k a  m a ’lurn.  M .B asov  m ak ta b g a c h a   yoshdagi  bolalarda  psixologik 
kuzatish  m etodik asin i  ishlab  chiqdi.  Refleksolo giya  tarafdorlari  bilan  birga  ichki 
psixik  j a r a y o n n i  o b ’yektiv  ek sp erim enta l  o ‘rganish  aham iyatini  va  imkoniyatini 
isbotladi.  U n in g   rus  psixolo giyasig a  q o 's h g a n   y a n a   biri  hissasi  psixologiyaga 
“ faoliy at”  tu shu n ch asin i  kiritgani  b o l d i .
RENE  DEKART (1 596-1650)
R ene  D ekart  XVII  asrning  e ng  yirik  m utafakkirla rdan  biri  fransiyalik 
his oblanadi. 
R .D ekart  fe'I-atv orn ing  dete rm inistik   konsepsiy asiga  va  ongnin g 
introspektiv  ko n se p s iy a sig a   asos  solgan.  R .D ek artn in g   fikricha  tan  va  ruh  bir-biri 
bilan  b o g 'li q   va  ular  uchinchi  su bstansiya  -   xu d o   orqali  t a ’minlanadi.  R.Dekart 
o 'z in i n g   "U sui  haqid a  m u lo h azalar”  nomli  asarid a  m atem atik a,  mexanika  va 
g e o m etriy ag a  asosla nib   bilim in ing  deduktiv  usulini  ishlab  chiq ishga  harakat  qildi.  U 
m u lo h azak o rlik   (r atsionalizm )n ing  asoschisi  hiso bla nadi.  U nin g  fikricha,  bizning 
sezgi  a ’zola rim iz   h a m m a   narsag a  sh ubha  qilishi  m u m k in ,  biroq  bizning  fikr 
q ilay o tg an im izg a  shubha  qilish  m um kin   emas.  S H u n g a   k o 'r a ,  u  “ M en  fikrlayapman, 
d e m a k   m en  m a v j u d m a n ”  degan  xulo saga  keladi.