N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I h a y d a r o V f. I

G E L M G O L S  G E RM AN  FON 
(
1821
-
1894
)
N e m is   fiziki,  fiziologi  va  psixologi.  M a ’lumoti  b o 'y ic h a   fizik  bo'lib,  tirik 
org a n iz m n i  o 'rg a n i s h g a   tekshirishning  fizik  metodlarini  kiritishga  harakat  qilgan. 
“ K u c h n in g   sa qlanishi”  asarida  u  energ iy an in g   saqlanish  qonu nin i  asoslab,  u  tirik 
o rg a n i z m d a   fizik-ximik  m uhit  b o 'lib ,  unda  energ iy an in g   saqlanish  q onunig a  aniq 
anial  qiladi.  U  birinchi  bo ‘lib,  q o 'z g 'a l i s h n i n g   nerv  tolalari  orqali  o'tish  tezligini 
o ‘lchadi,  bu  esa  reaks iya  vaqtini  o ‘rganishga  ilk  qad am   bo'ldi.
G .G e lm g o ls  idrok  na zariyasi  rivojg a  katta  hissa  q o 'sh d i.  Xususan,  idrok 
psix o lo g iy asid a  ongsiz  aqliy  x ulo sala r  konseps iyasini  rivojlantird i.  Bunda  dolzarb 
idrok  o d a m n i n g   odatiy  qobiliy atla rid an  kelib  chiqadi,  mus kul  sezgilari  va  harakatlari 
tashqi  olam n in g   doimiy  saqlanishida  katta  o 'rin   tutadi.  Bu  konsepsiy aga  asosan 
m a k o n n i  idrok  qilish  m exanizm ini  tushuntiris hga  urindi.  M .V .L o m o n o so v   kabi  rangli 
k o ‘rinishning  uch  k om ponentli  nazariyasini  rivojlantirdi.  Eshitishning  rezonans 
nazariyasini  ishlab  chiqdi.
V .V undt,  I.M .S echenov  kabi  olim lar G elm g o lsn in g   shogirdlari  bo'lgan.
121

---